زبانشناسی و گویش‌های خراسان
علی ایزانلو
دوره 14، شماره 2 ، تیر 1401، ، صفحه 87-126
چکیده
نام‌های خاص از مواردی است که ترجمه نمی‌شود و از زبانی به زبانی دیگر قرض گرفته می‌شود. زبان‌ها بسته به ویژگی‌های نظام واجی منحصر به فرد خود، تغییراتی در صورت نام‌های قرضی می‌دهند. در این پژوهش تغییرات واجی نام‌های کوچک تک‌جزئی در گونه ترکی رو به انقراض اسفیدانی (یکی از روستاهای شهرستان بجنورد) از منظر همزمانی مورد بررسی قرار گرفته ...
بیشتر
نام‌های خاص از مواردی است که ترجمه نمی‌شود و از زبانی به زبانی دیگر قرض گرفته می‌شود. زبان‌ها بسته به ویژگی‌های نظام واجی منحصر به فرد خود، تغییراتی در صورت نام‌های قرضی می‌دهند. در این پژوهش تغییرات واجی نام‌های کوچک تک‌جزئی در گونه ترکی رو به انقراض اسفیدانی (یکی از روستاهای شهرستان بجنورد) از منظر همزمانی مورد بررسی قرار گرفته است. برای این منظور، ابتدا، از میان نام‌های اهالی روستا، با استناد به فهرستی از نام‌ها و همچنین به صورت میدانی، 140 نام کوچک تک‌جزئی گردآوری شده است که با صورت معادل آنها در فارسی متفاوت بودند. سپس یک یک آنها با نام معادل خود در زبان فارسی معیار مقایسه و تفاوت‌های آنها در قالب فرایندهای واجی شناسایی و دسته‌بندی شده‌اند. پس از آن، انگیزه‌های واجی یا کاربردشناختی این تغییرات مورد بحث قرار گرفته است. فرایندهای واجی حذف واکه، همخوان یا حذف یک زنجیره واجی، نرم‌شدگی، افتادگی و افراشتگی از برجسته‌ترین انواع فرایندها در بومی‌سازی دادهها بوده‌اند. یافته‌ها نشان می‌دهد انگیزه‌های گوناگونی در پس این تغییرات قابل شناسایی هستند: برخی از تغییرات در راستای همگونی با نظام واجی این گونه ترکی بوده است و برخی نیز به دلایل کاربردشناختی (مانند تحقیر، تحبیب، ایجاد صمیمیت و مخاطب‌شناسی) انجام گرفته است. دادهها و یافته‌های این پژوهش می‌تواند در شناخت پژوهشگران از یک گونه اقلیت زبانی به طور کلی و فرایند قرض‌گیری نام‌های کوچک به طور خاص سهم داشته باشد.
سینا شفیعیان؛ علی ایزانلو؛ سید امیر امین یزدی
دوره 12، شماره 1 ، تیر 1399، ، صفحه 85-109
چکیده
این پژوهش به مقایسه استفاده از عبارات احتیاط آمیز در روایت بیماران اسکیزوفرن و افراد سالم میپردازد. جهت استخراج روایت شرکت کنندگان از فیلم کوتاه شش دقیقهای گلابی استفاده شد. تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از دو شیوه توصیفی و استنباطی بر روی 7 مورد عبارات احتیاطآمیز؛ شامل افعال وجهی معرفتی ممکن، ...
بیشتر
این پژوهش به مقایسه استفاده از عبارات احتیاط آمیز در روایت بیماران اسکیزوفرن و افراد سالم میپردازد. جهت استخراج روایت شرکت کنندگان از فیلم کوتاه شش دقیقهای گلابی استفاده شد. تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از دو شیوه توصیفی و استنباطی بر روی 7 مورد عبارات احتیاطآمیز؛ شامل افعال وجهی معرفتی ممکن، تکرار شمارش، ساخت پرسشی، ساخت شخصی غیر ارتقایی، اصطلاحات وجهی، افعال تردید و ساخت منفی انجام گرفت. در روش آماری استنباطی به تجزیه و تحلیل و بررسی متغیرهای پژوهش با استفاده از آزمون تی و من-وتنی پرداخته شد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که میان استفاده بیماران اسکیزوفرن و افراد سالم در بهکارگیری انواع 7 مورد عبارات احتیاط آمیز مستخرج از داده های دو گروه، اختلاف معنیدار مشهود است؛ بدین معنا که افراد سالم از اصطلاحات وجهی و افعال تردید در روایت خود به صورت معنیداری بیشتر استفاده کردهاند. به نظر می‌رسد که اختلال در تئوری ذهن و بهکارگیری قواعد کاربردشناختی بیماران اسکیزوفرن از دلایل اصلی این اختلاف معنی دار هستند.
علی ایزانلو
دوره 11، شماره 1 ، شهریور 1398، ، صفحه 261-284
چکیده
تغییراتی که در یک سطح زبانی رخ می‌دهد مرتبط با دیگر سطوح زبان نیز می‌باشد. این نکته را می‌توان در تعاملات بین‌زبانی همچون وام‌گیری مشاهده کرد. نام‌ها از جمله نشانه‌های زبانی هستند که به هنگام وام‌گیری ترجمه نمی‌شوند. در عوض، هر زبان با توجه به محدودیت‌های آوایی خود، تغییراتی در صورت نام‌های وام گرفته می‌دهد. در این پژوهش، ...
بیشتر
تغییراتی که در یک سطح زبانی رخ می‌دهد مرتبط با دیگر سطوح زبان نیز می‌باشد. این نکته را می‌توان در تعاملات بین‌زبانی همچون وام‌گیری مشاهده کرد. نام‌ها از جمله نشانه‌های زبانی هستند که به هنگام وام‌گیری ترجمه نمی‌شوند. در عوض، هر زبان با توجه به محدودیت‌های آوایی خود، تغییراتی در صورت نام‌های وام گرفته می‌دهد. در این پژوهش، با بررسی 93 نام دوجزئی در گونه ترکی اسفیدانی، تلاش کرده‌ایم الگوهای آوایی و کارکردهای ارتباطی تغییرات انجام گرفته را تحلیل کنیم. برای این منظور، پس از گردآوری نام‌های کوچک دوجزئی تغییریافته، به مقایسه صورت آوایی هر یک از نام‌ها در زبان فارسی و گونه موردپژوهش پرداخته‌ایم. تحلیل دادهها نشان می‌دهد فرایندهای نرم‌شدگی، نیمه‌افراشتگی، افتادگی، و پیشین‌شدگی بسامد بالاتری نسبت به دیگر فرایندها دارند. علاوه بر این، کوتاه‌سازی واژگانی از طریق حذف یک آوا یا زنجیره آوایی یا هجایی، برجسته‌ترین فرایند آوایی است که به دلایل غیرآوایی رخ می‌دهد؛ بهینه‌سازی کارکرد ارتباطی زبان یکی از انگیزه‌های اصلی این نوع تغییرات است که در قالب رساترسازی نام‌ها نمود یافته است. همچنین، دادهها تبدیل صورت آوایی یک نام به صورت‌های مختلف را در گذر از فارسی به گونه موردپژوهش نشان می‌دهند. صورت‌های مختلف به وجود آمده در موقعیت‌های جداگانه‌ای به کار گرفته می‌شوند؛ برای نمونه، صورت‌های کوتاه‌تر یک نام در جهت نمایش و تثبیت رابطه فرا-فرودستی به کار می‌روند..
علی عبداللهی نژاد؛ علی ایزانلو؛ اعظم استاجی
دوره 9، شماره 17 ، تیر 1397، ، صفحه 153-174
چکیده
در پژوهش‌های معناشناختی با موضوع چندمعنایی، اغلب به ارائه انواع معانی مختلف یک واژه بسنده می‌شود. این پژوهش با محور قرار دادن سؤال اصلی حوزه چندمعنایی از دیدگاه فالکوم، مبنی بر یافتن پاسخ به این سؤال که چگونه معانی مختلفِ یک چندمعنا، ساخته می‌شود، به این نتیجه می‌رسد که چندمعنایی بر پایه دانش غیرزبان‌شناختیِ (فیزیکی و غیزفیزیکی) ...
بیشتر
در پژوهش‌های معناشناختی با موضوع چندمعنایی، اغلب به ارائه انواع معانی مختلف یک واژه بسنده می‌شود. این پژوهش با محور قرار دادن سؤال اصلی حوزه چندمعنایی از دیدگاه فالکوم، مبنی بر یافتن پاسخ به این سؤال که چگونه معانی مختلفِ یک چندمعنا، ساخته می‌شود، به این نتیجه می‌رسد که چندمعنایی بر پایه دانش غیرزبان‌شناختیِ (فیزیکی و غیزفیزیکی) مفاهیم استوار است؛ همچنین تلاش شده است با تحلیل معانی مختلف نان، انگیزش‌های معناساز یا همان ابعاد مختلف و تأثیرگذار در شکلگیری معانی یک واژۀ چندمعنا (در اینجا نان) مورد بررسی قرار گیرد. دادههای این پژوهش با بررسی واژۀ نان در پیکرۀ بیجنخان و 18 لغتنامۀ معتبر زبان فارسی به دست آمدهاند. نتایج حاصل، حاکی از آن است که هفت انگیزش معناساز (ظاهر، ارزش، تعامل، خوردن، مالکیت، مقدار و مکان) در ساخت معانی مختلف نان نقش دارند که از این تعداد، بهترتیب، دو انگیزۀ تعامل با نان و ارزش آن، دارای بالاترین بسامد بوده است.
ساناز علی پور؛ شهلا شریفی؛ علی ایزانلو
دوره 8، شماره 14 ، آذر 1395، ، صفحه 111-139
چکیده
ظهور زبانشناسی شناختی در سال‌های اخیر به عنوان رویکردی جدید که هم به زبان و هم به ذهن توجه دارد سبب گردیده استعاره به عنوان ابزاری برای فهم و بیان تصورات انتزاعی در قالب تصورات ملموس تر مورد توجه خاص قرار بگیرد. برای هر گونه بررسی پیرامون استعاره، توصیف نظام آن، نقش هایی که در جمله برعهده می گیرد، نگاشت‌های زیرساختی ، تاثیر استعاره ...
بیشتر
ظهور زبانشناسی شناختی در سال‌های اخیر به عنوان رویکردی جدید که هم به زبان و هم به ذهن توجه دارد سبب گردیده استعاره به عنوان ابزاری برای فهم و بیان تصورات انتزاعی در قالب تصورات ملموس تر مورد توجه خاص قرار بگیرد. برای هر گونه بررسی پیرامون استعاره، توصیف نظام آن، نقش هایی که در جمله برعهده می گیرد، نگاشت‌های زیرساختی ، تاثیر استعاره در پردازش، و غیره لازم است در ابتدا استعاره به طور موثق و نظام مند در گفتمان شناسایی شود، تا پایه های محکمی برای تحلیل و بررسی فراهم آید. این مقاله در نظر دارد شیوه ای صریح در اختیار خوانندگان قرار دهد که از طریق آن بتوان با اطمینان، واژه های استعاری را در گفتمان شناسایی کرد. در این راستا ابتدا روش ام آی پی معرفی خواهد شد و سپس با ذکر مثال چگونگی به کارگیری این روش برای شناسایی واژه هایی که در آن به طور استعاری به کار رفته اند، نشان داده خواهد شد و در نهایت چارچوبی برای گزارش نتیجه ام آیپی پیشنهاد خواهد شد. نتایج این بررسی حاکی از آن است که اگر چه به کارگیری این روش، در شناسایی استعاره به هیچوجه کار سریع و آسانی نیست، اما در حال حاضر تنها روش نظام مند، معتبر، علمی و عملی برای شناسایی استعاره در متون به شمار میآید.
جواد قنبری بگلر؛ محمود الیاسی؛ علی ایزانلو
دوره 5، شماره 8 ، اردیبهشت 1392، ، صفحه 1-19
چکیده
کرمانجی مهمترین گونه زبان کردی است که علاوه بر کشورهای ترکیه، عراق، سوریه، و برخی از مناطق کردنشین غرب ایران، در استان خراسان شمالی و نیز در شمال غربی استان خراسان رضوی بدان تکلم می شود. اهالی روستای بیگلر در جنوب شهرستان قوچان همچون بسیاری از روستاهای دیگر این منطقه به یکی از گویش های این زبان سخن می‌گویند. از آنجایی که گویش کرمانجی ...
بیشتر
کرمانجی مهمترین گونه زبان کردی است که علاوه بر کشورهای ترکیه، عراق، سوریه، و برخی از مناطق کردنشین غرب ایران، در استان خراسان شمالی و نیز در شمال غربی استان خراسان رضوی بدان تکلم می شود. اهالی روستای بیگلر در جنوب شهرستان قوچان همچون بسیاری از روستاهای دیگر این منطقه به یکی از گویش های این زبان سخن می‌گویند. از آنجایی که گویش کرمانجی روستای بیگلر نسبت به سایر گونه های کردی کرمانجی رایج در منطقه تفاوت های بارزی دارد، در این پژوهش تلاش شده است تا این تفاوت ها مورد بررسی قرار گیرد. دراین مقاله پس از بررسی این تفاوت ها به عوامل بیرونی و درونی تغییرات صورت گرفته نیز اشاره شده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد این گویش از سایر گویش های کرمانجی مناطق مجاور به لحاظ آوایی، ساخت واژی و نحوی متفاوت است، و اینکه زبان های دیگر رایج در منطقه یعنی ترکی و فارسی از جمله مهمترین عوامل برون زبانی به وجود آمدن این تغییرات بوده اند. علاوه بر آن مشخص گردید که در این میان، زبان ترکی بیشترین تأثیر را در ایجاد این تغییرات داشته است و تأثیر زبان فارسی در درجه دوم اهمیت قرار دارد. همچنین از جمله مهم-ترین تغییرات درون زبانی این گویش می توان به از بین رفتن تمایز میان شکل حال و گذشته فعل متعدی در این گویش در مقایسه با دیگر گویش های کرمانجی خراسانی اشاره کرد.
