حسین رضائی لاکسار؛ یوسف آرام؛ مازیار مهیمنی
دوره 15، شماره 2 ، شهریور 1402، ، صفحه 100-123
چکیده
رهش آخرین رمان رضا امیرخانی است. او در این رمان به موضوع توسعة نامتوازن تهران پرداخته است. این رمان مانند سایر آثار امیرخانی به چاپ‌های متعدد رسید و جایزة ادبی جلال آل احمد را نیز نصیب خود کرد؛ نکته‌ای که ضرورت نقد و بررسی آن را نشان میدهد. از این رو، هدف مقالة حاضر این است که با استفاده از نظریة رمزگان بارت به تحلیل نشانه‌شناختی ...
بیشتر
رهش آخرین رمان رضا امیرخانی است. او در این رمان به موضوع توسعة نامتوازن تهران پرداخته است. این رمان مانند سایر آثار امیرخانی به چاپ‌های متعدد رسید و جایزة ادبی جلال آل احمد را نیز نصیب خود کرد؛ نکته‌ای که ضرورت نقد و بررسی آن را نشان میدهد. از این رو، هدف مقالة حاضر این است که با استفاده از نظریة رمزگان بارت به تحلیل نشانه‌شناختی این رمان پرداخته شود. برای این کار ابتدا رمزگان‌های پنج‌گانه، با تأکید بر رمزگان‌های معنایی، نمادین و فرهنگی، در واحدهای خوانش برگزیده تحلیل و بررسی می‌شود. سپس به نقد این متنِ واسازی‌شده با نگاهی به مفهوم ایدئولوژی پرداخته می‌شود تا به حقیقت مادی پنهان در متن دست یازیم. نتایج حاصل از این بررسی نشان میدهد که روش بارت، در صورتی که با خوانشی فرامتنی همراه شود قادر است پرتوی بر زوایای پنهان و تاریک متن بیفکند. برای مثال، تقابلی تکرارشونده در رمان حول مضامین طبیعت/شهر، پاکی/آلودگی و سنت/تجدد از همان سطرهای نخستین رمان شکل می‌گیرد و تا پایان ادامه می‌یابد و تقویت می‌شود. تقابلی که بدیهی و طبیعی انگاشته می‌شود و تردید در آن روا نیست. نیز معلوم شد که راوی داستان با ایجاد تقابل‌های کاذب میان شخصیت‌های سیاه و سفید، سعی در پوشاندن بخشی از واقعیت و گاهی واژگونه نشان دادن آن دارد. ویژگی‌هایی که رهش را تبدیل به متنی ایدئولوژیک می‌کند.
تحلیل گفتمان انتقادی
زهره نیک سیر؛ مریم درپر
دوره 15، شماره 1 ، خرداد 1402، ، صفحه 125-160
چکیده
در متون مختلف، متغیّرهای واژگانی و بلاغی نقش برجسته‌ای در جهت‌دارکردن محتوا، و انتقال صریح یا پوشیده‌‌ی ایدئولوژی دارند. در پژوهش حاضر، به منظور ارزیابی میزان صراحت یا پوشیده‌گویی نویسندگان، کارکرد چهار متغیّر سبکی و گفتمان‌مدار «دشنام و دشواژگان»، »واژگان متعلق به گفتمانهای خاص»، «نمادپردازی و تداعی معانی» ...
بیشتر
در متون مختلف، متغیّرهای واژگانی و بلاغی نقش برجسته‌ای در جهت‌دارکردن محتوا، و انتقال صریح یا پوشیده‌‌ی ایدئولوژی دارند. در پژوهش حاضر، به منظور ارزیابی میزان صراحت یا پوشیده‌گویی نویسندگان، کارکرد چهار متغیّر سبکی و گفتمان‌مدار «دشنام و دشواژگان»، »واژگان متعلق به گفتمانهای خاص»، «نمادپردازی و تداعی معانی» و «تمثیل روایی» در تعدادی از روایت‌های رئالیسم سوسیالیستی فارسی، که در فاصله‌ی سالهای 1320 – 1332 نوشته شده‌اند، در چارچوب سبک‌شناسی انتقادی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج به دست‌آمده نشان میدهد که اگرچه همه‌ی نویسندگان آثار مورد نظر در پی انعکاس روح حاکم بر زمانه و مشروعیت‌بخشیدن به ستیز علیه سلطه بوده‌اند، اما در انتقال این ایدئولوژی به مخاطب به دو شیوه‌ی متفاوت عمل کردهاند؛ نویسندگان حزبی که در ارتباط مستقیم با حزب توده بوده و آثار روایی خود را به سفارش این حزب تولید کردهاند، تمایل چندانی به استفاده از شگردهای پنهان‌سازی ایدئولوژی از جمله نمادپردازی و تداعی معانی و همچنین تمثیل نداشته، بیشتر با استفاده از منغیر سبکی کاربرد واژگان متعلق به گفتمانهای خاص، به انتقال عریان ایدئولوژی مورد نظر پرداخته‌اند؛ این در حالی است که نویسندگان انتقادی و مستقل از حزب توده، با استفاده از شگردهای بلاغی نمادپردازی و تداعی معانی و نیز تمثیل، سعی در عمق‌بخشیدن به متن، پنهان‌سازی ایدئولوژی و القای ضمنی آن به مخاطب داشته، مخاطب را در نه در رویارویی با قدرت ساختاری و سرکوبگر حاکم بر جامعه، بلکه در تقابل با ارزش‌های حاکم و سلطه‌ی هژمونیک آنها قرار داده‌اند.
تحلیل گفتمان انتقادی
محمد رضا پهلوان نژاد
دوره 14، شماره 3 ، آذر 1401، ، صفحه 193-215
چکیده
تحلیل گفتمان انتقادی بعنوان یکی از رویکردهای تحلیل گفتمان تلاش می‌کند با طبیعی‌زدایی از متن و بررسی ساختارها و مولفه‌های گفتمان‌مدار متون، روابط قدرت و ایدئولوژی نهفته در آنها را آشکار کند. در این مقاله به اختصار رویکردهای غالب تحلیل گفتمان وابزارهای تحلیل متن بر اساس الگوی ون لیوون (1996) معرفی شدند؛ سپس به کمک مولفه‌های گفتمان‌مدار ...
بیشتر
تحلیل گفتمان انتقادی بعنوان یکی از رویکردهای تحلیل گفتمان تلاش می‌کند با طبیعی‌زدایی از متن و بررسی ساختارها و مولفه‌های گفتمان‌مدار متون، روابط قدرت و ایدئولوژی نهفته در آنها را آشکار کند. در این مقاله به اختصار رویکردهای غالب تحلیل گفتمان وابزارهای تحلیل متن بر اساس الگوی ون لیوون (1996) معرفی شدند؛ سپس به کمک مولفه‌های گفتمان‌مدار الگوی ون لیوون و با استفاده از ابزارهای گفتمانی لاکلاوموف به صورت ترکیبی به تحلیل فیلم «سوته‌دلان» به نویسندگی و کارگردانی علی حاتمی پرداختهشد و چگونگی شکلگیری گفتمانهای دینی، قدرت، جنسیت و عقلگرایی و احساسگرایی به تفصیل مورد بررسی قرارگرفت. این پژوهش نشان میدهد چگونه ایدئولوژی و روابط سلطه میتواند در شکلدهی به نگرش و بینش افراد اثر گذاشته و در مناسبات و تعاملات اجتماعی آنان تجلی یابد. از نتایج دیگر تحقیق میتوان گفت مطابق نگرش سنتی، مرد با برجستهسازی مفاهیمی چون فرادستی و اعمالکننده قدرت حق سلطه بر زن را برای خود قایل میباشد. بنابراین علاوه بر عواملی مانند قدرت و ایدئولوژی ، جنسیت نیز میتواند در برتری گفتمانی موثر باشد.
آیلین فیروزیان پور اصفهانی؛ فردوس آقاگل زاده؛ ارسلان گلفام؛ عالیه کرد زعفرانلو کامبوزیا
دوره 10، شماره 19 ، دی 1397، ، صفحه 1-21
چکیده
ارتباط میان زبانشناسی، ترجمه و ایدئولوژی در دهههای اخیر نظر بسیاری از پژوهشگران را به خود جلب کرده است. محققان بر این باورند که هم زبان مبدأ و هم زبان مقصد دربرگیرنده ایدئولوژی پنهان میباشند و بنابراین به نحوی بر انتخابهای زبانی مترجمان تأثیر میگذارند. بنابراین، میتوان اذعان داشت که مترجمان بالقوه با مجهز بودن به ...
بیشتر
ارتباط میان زبانشناسی، ترجمه و ایدئولوژی در دهههای اخیر نظر بسیاری از پژوهشگران را به خود جلب کرده است. محققان بر این باورند که هم زبان مبدأ و هم زبان مقصد دربرگیرنده ایدئولوژی پنهان میباشند و بنابراین به نحوی بر انتخابهای زبانی مترجمان تأثیر میگذارند. بنابراین، میتوان اذعان داشت که مترجمان بالقوه با مجهز بودن به راهبردها، واژگان و ساختارهایی خاص به منظور انعکاس ایدئولوژی مد نظر خود و نیز مدیریت راهبردی بر اذهان مخاطبان خود، ممکن است آگاهانه یا ناآگاهانه تغییراتی را در صورتهای زبانی اعمال کنند. در این راستا در پژوهش حاضر سعی شده است که با بهره گرفتن از دستاوردهای رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی و الگوی نظری وندایک (2004) به کنکاش نقش راهبردها و ساختارهای نحوی، در چگونگی بازنمایی ایدئولوژی مترجمان فارسی پرداخته شود. بدین منظور این تحقیق در دو گام انجام شده است. در گام نخست، به بررسی گفتمانهای انگلیسی سیاسی- اجتماعی مکتوب رسانهای که در بازه زمانی سالهای 2015-2014 در ارتباط با ایران مطرحشده پرداخته و سپس جهتِ یافتن تغییرات نحوی ایدئولوژیک اعمالشده، در صدد مقایسه آنها با ترجمه فارسی مترجمان تلاش شده است. در گام نهایی، درصد راهبردهای نحوی ایدئولوژیک، محاسبه و نمونههای مستخرج ترجمههای فارسی بر اساس مربع ایدئولوژیک وندایک مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج یافتشده به آشکارسازی نقش بسزای ساختارها و راهبردهای نحوی بکار بستهشده، به ویژه حذف و اضافه، در جهت بازنمایی ایدئولوژی مترجمان فارسی اشاره دارد.
زهرا حامدی شیروان؛ فاطمه کاظمی مطلق
دوره 10، شماره 19 ، دی 1397، ، صفحه 73-95
چکیده
بدیهی است که یکی از مهم ترین راههایی که افراد و نهادها می توانند برای بیان و انتقال دیدگاهها ، ایدئولوژیها و طرز فکر خود به کارگیرند گفتمان است؛ تحلیل گفتمان انتقادی که یک حوزةمطالعاتی بینارشتهای است، به بیان و آشکارسازی ناگفتهها، معانی پنهان و ایدئولوژیهای نهفته در متون میپردازد. در جستار حاضر به بررسی موردی ...
بیشتر
بدیهی است که یکی از مهم ترین راههایی که افراد و نهادها می توانند برای بیان و انتقال دیدگاهها ، ایدئولوژیها و طرز فکر خود به کارگیرند گفتمان است؛ تحلیل گفتمان انتقادی که یک حوزةمطالعاتی بینارشتهای است، به بیان و آشکارسازی ناگفتهها، معانی پنهان و ایدئولوژیهای نهفته در متون میپردازد. در جستار حاضر به بررسی موردی چهار مجموعه کتاب آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان از منظر تحلیل گفتمان انتقادی پرداخته شده است. بدین منظور از رویکرد فرکلاف (1992) در تحلیل گفتمان انتقادی بهره گرفته شده است. در تجزیه و تحلیل دادههای پژوهش پنج مؤلفة زبانی یعنی واژگان و اصطلاحات ، صفات و گزارهپردازی، وجهیت ، تعدی و موضوعات یا کلانساختارهای معنایی در این متون آموزشی بررسی و تحلیل شدند که نتایج آنها به تفکیک بیان شده است. به طور خلاصه نتایج تحلیل دادهها نشان میدهد که گفتمان هر چهار منبع بررسیشده، گفتمانی ایدئولوژیک است و تفاوت در آنها، نشان دهندة تفاوت در زیربنای فکری ، ایدئولوژیها و همچنین اهداف پدیدآورندگان متون میباشد.در مجموع، تولیدکنندگان دو مجموعهی «آموزش نوین زبان فارسی » و «فارسی بیاموزیم» در مقایسه با دو مجموعة دیگر سعی در ساختن و ارائة دیدگاهی مثبتتر از ایران و ایرانی در ذهن مخاطب غیرفارسیزبان داشتهاند و در گفتمان تولیدی خود، بر نکات مثبت و افتخارآمیز ایران و ایرانیان بیشتر تأکید کرده و آنها را برجستهسازی کردهاند.
ابراهیم رضاپور
دوره 9، شماره 17 ، تیر 1397، ، صفحه 81-120
چکیده
نظریه ی گفتمانی استعاره چاریس- بلک مدعی شده است که منابع فردی از جمله شناختی و عاطفی، کاربردشناختی و زبانی و همچنین منابع اجتماعی از جمله چشم اندازهای ایدئولوژیک، دانش تاریخی و فرهنگی نقش مهمی در ساخت و انتخاب استعاره در گفتمان دارند. نگارنده در این مقاله سعی کرده است تأثیر ایدئولوژی را در ساخت استعاره های مفهومی مرگ در اشعار شاملو ...
بیشتر
نظریه ی گفتمانی استعاره چاریس- بلک مدعی شده است که منابع فردی از جمله شناختی و عاطفی، کاربردشناختی و زبانی و همچنین منابع اجتماعی از جمله چشم اندازهای ایدئولوژیک، دانش تاریخی و فرهنگی نقش مهمی در ساخت و انتخاب استعاره در گفتمان دارند. نگارنده در این مقاله سعی کرده است تأثیر ایدئولوژی را در ساخت استعاره های مفهومی مرگ در اشعار شاملو و توللی به نمایش بگذارد . در حقیقت پرسش های اساسی پژوهش این است که آیا ایدئولوژی های مختلف شاعران بر ساخت استعاره های مفهومی مرگ تاثیرگذار است؟ حوزه های مبداء استعاره های مفهومی مرگ در اشعار شاعران از چه حوزه های معنایی تشکیل شده است؟ روش تحقیق از نوع همبستگی بین متغیر معنایی ایدئولوژی و متغیر معنایی استعاره مفهومی است. یافته های پژوهش نشان می دهد که ایدئولوژی های متفاوت شاعران منجر به ساخت و انتخاب استعاره های متفاوت شده است. شاملو در اشعار خویش بیشتر از استعاره های مربوط به حوزه معنایی طبیعت، خانواده، موسیقی، دریانوردی، سفر و حیوانات نحیف استفاده کرده است، اما توللی در اشعار خویش بیشتر از استعاره های مربوط به حوزه های معنایی حیوانات درنده و خوفناک، طبیعت، اهریمن و جنگ استفاده کرده است. یافته های پژوهش نشان می دهند که ایدئولوژی اهمیت زیادی در ساخت و انتخاب استعاره در متون ادبی دارد و همچنین منابع فردی از جمله عوامل شناختی و عاطفی، کاربردشناختی و زبانی هم در ساخت استعاره در متون ادبی حائز اهمیت هستند.
فردوس آقاگل زاده؛ آیلین فیروزیان پوراصفهانی
دوره 8، شماره 14 ، آذر 1395، ، صفحه 25-49
چکیده
تبلور و انعکاس افکار، باورها و بطور کلی ایدئولوژی در صورت های زبانی یکی از کانون های اصلی مورد توجه در بسیاری از حوزه های علوم انسانی به ویژه در زبان شناسی، مطالعات ترجمه و علوم سیاسی در چند دهه اخیر می باشد. از آنجایی که متون سیاسی اعم از متون زبان مبدأ و بازتولید آن در زبان مقصد بر اساس متغیرهای فرازبانی شکل می گیرد، می توان ادعا نمود ...
بیشتر
تبلور و انعکاس افکار، باورها و بطور کلی ایدئولوژی در صورت های زبانی یکی از کانون های اصلی مورد توجه در بسیاری از حوزه های علوم انسانی به ویژه در زبان شناسی، مطالعات ترجمه و علوم سیاسی در چند دهه اخیر می باشد. از آنجایی که متون سیاسی اعم از متون زبان مبدأ و بازتولید آن در زبان مقصد بر اساس متغیرهای فرازبانی شکل می گیرد، می توان ادعا نمود که هر یک از انتخاب ها، دستکاری های زبانی و راهبردهای بکارگرفته شده توسط مترجمان نشأت گرفته از ایدئولوژی نهفته ویژه ای می باشد تا از این رهگذر اذهان مخاطبان خود را جهت داده و به سوی پذیرش آنچه مد نظر دارند، هدایت کنند. پژوهش حاضر در صدد آن است تا با بهره گرفتن از دستاوردهای رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی و الگوی نظری وندایک (2004)، بکارگیری محورهای سبک و بلاغت توسط مترجمان فارسی و دلایل ایدئولوژیکی احتمالی گزینش آنها را در صورت وجود به چالش بکشد. بدین منظور ابتدا بکار بستن این دو محور در ترجمه فارسی متون سیاسی مکتوب انگلیسی محدود به مسائل مرتبط به ایران در دو سال اخیر بررسی شده و بر اساس آن چگونگی انعکاس ایدئولوژی مترجمان مورد واکاوی قرار گرفته است. سپس بسامد بهره گرفتن از این دو محور و راهبردها و استراتژی های معرفی شده مرتبط با هر یک احتساب و ارائه شده و مورد مقایسه قرار می گیرد. نتایج حاصل نشان می دهد که بکارگیری این دو محور غالباً با هدف بازنمایی و انعکاس ایدئولوژی مترجم فارسی همسو است. همچنین تفاوت چشمگیری میان میزان کاربرد این دو محور و راهبردهای آنها وجود داشته و علیرغم اینکه زبان فارسی از منظر ادبی بسیار غنی است، مترجمان فارسی در ترجمه متون سیاسی از محور بلاغت و راهبردهای مربوط با آن در مقایسه با محور سبک به ندرت بهره جسته اند.
