سیّد محمّد حسینی معصوم؛ ملیحه حاجیان نژاد
دوره 14، شماره 1 ، فروردین 1401، ، صفحه 183-208
چکیده
ترمیم گفتار به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای حفظ مکالمه و جلوگیری از شکست ارتباط، میتواند عامل مؤثری در ارتباطات و مکالمات روزمره بهحساب آید. در این میان، جنسیت بهعنوان یکی از عوامل دخیل در پدیدههای زبانشناسی اجتماعی میتواند باعث ایجاد تفاوت در میزان و نحوه استفاده گویشوران از این ابزار شود. پژوهش حاضر، به بررسی ...
بیشتر
ترمیم گفتار به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای حفظ مکالمه و جلوگیری از شکست ارتباط، میتواند عامل مؤثری در ارتباطات و مکالمات روزمره بهحساب آید. در این میان، جنسیت بهعنوان یکی از عوامل دخیل در پدیدههای زبانشناسی اجتماعی میتواند باعث ایجاد تفاوت در میزان و نحوه استفاده گویشوران از این ابزار شود. پژوهش حاضر، به بررسی و مقایسه میزان کاربرد ترمیم و پراکندگی انواع راهبردهای آن در دو گروه زنان و مردان فارسیزبان براساس طبقهبندیهای شگلاف و همکاران (1977) و فاکس و یسپرسن (1995) میپردازد. نتایج حاکی از آن است که بهطور کلی، زنان بهطرز معناداری بیشتر از مردان از ترمیم استفاده میکنند. اما جالب این است که با وجود این که دو گروه از نظر ترتیب پراکندگی انواع چهارگانه ترمیم الگوی مشابهی را نشان میدهند و خودترمیم خودآغاز در هر دو گروه بیشترین و دگرترمیم خودآغاز کمترین بسامد را دارد، در عین حال، درصد کاربرد خودترمیم دگرآغاز در گفتار مردان دو برابر گفتار زنان است. بهعلاوه، با توجه به نتایج تحلیل دادهها بر اساس طبقه بندی فاکس و یسپرسن، در هر دو گروه زنان و مردان استفاده از راهبردهای «تکرار عبارت» و «رها کردن یک ساختار و آغاز ساختار جدید» به ترتیب کمترین و بیشترین بسامد را داشته اند و نیز هر دو مورد در گفتار زنان نسبت به گفتار مردان بسامد بیشتری داشته اند.
گویش شناسی
طاهره افشار؛ فری نوش گراوند
دوره 13، شماره 2 ، اسفند 1400، ، صفحه 79-110
چکیده
در بافتهای دو یا چندزبانه، تماس زبانی گویشوران در کنشهای اجتماعی روزمره به پدیده رمزگردانی منجر میشود. تعاریف گوناگونی برای رمزگردانی ارائه شده است. اما رایجترین تعریف عبارت است از: استفاده بیش از یک زبان در یک پارهگفتار یا کنش ارتباطی. رمزگردانی از دیدگاههای مختلف جامعهشناختی، روانشناختی و دستوری مورد بررسی قرار میگیرد. ...
بیشتر
در بافتهای دو یا چندزبانه، تماس زبانی گویشوران در کنشهای اجتماعی روزمره به پدیده رمزگردانی منجر میشود. تعاریف گوناگونی برای رمزگردانی ارائه شده است. اما رایجترین تعریف عبارت است از: استفاده بیش از یک زبان در یک پارهگفتار یا کنش ارتباطی. رمزگردانی از دیدگاههای مختلف جامعهشناختی، روانشناختی و دستوری مورد بررسی قرار میگیرد. رسمی و معیار بودن زبان فارسی و همچنین اعتبار اجتماعی، علمی و فرهنگی آن در مقایسه با زبانهای بومی محلی، گفتار گویشوران این زبانها را تحت تأثیر قرار میدهد. زبان لکی نیز ازجمله زبانهایی است که گویشوران آن در بافتهای گوناگون و به دلایل متفاوت، تغییر رمز میدهند. پژوهش حاضر به بررسی پدیده رمزگردانی در بین گویشوران لک زبان و با در نظر گرفتن سه عامل جامعهشناختی سن، جنسیت و بافت وقوع گفتار میپردازد. دادههای مرتبط با رمزگردانی 120 نفر از گویشوران دوزبانه لکی-فارسی شهرستان کوهدشت در طول 10 جلسهی 45 تا 60 دقیقهای ضبط و ثبت گردید. دادهها در سه گروه سنی 13-7، 35-18 و 50 سال به بالا در بین زنان و مردان و در دو بافت رسمی شامل مدرسه، اداره و بانک و غیررسمی شامل خانواده، محله و بازار جمعآوری گردید. تجزیهوتحلیل دادهها با استفاده از نرمافزار SPSS انجام و در بخش آمار استنباطی از آزمون خی 2 استفاده شد. نتایج نشان داد که سه عامل سن، جنسیت و بافت وقوع گفتار در میزان رمزگردانی گویشوران تأثیرگذارند. به گونهای که میزان رمزگردانی به زبان فارسی در بین زنان و افراد با سن کم و در بافت رسمی بیشتر اتفاق میافتد.
کاربرد شناسی
سارا عسکری فورگ؛ جلیل الله فاروقی هندوالان
دوره 12، شماره 2 ، دی 1399، ، صفحه 99-125
چکیده
در پژوهش حاضر، درصدد هستیم به بررسی دو متغیر سن و جنسیت و تاثیر آن ها دربکارگیری کنش گفتار شکایت در فارسی بپردازیم. به این منظور 21 فیلم فارسی از ژانر خانوادگی که نامزد یا برنده ی جایزه ی جشنواره ی فجر بودند، انتخاب شده اند. گفتمان های حاوی کنش گفتاری شکایت در فیلم های فارسی یادداشت گردید و متغیر سن و جنسیت در آن ها بررسی شد. . پس ...
بیشتر
در پژوهش حاضر، درصدد هستیم به بررسی دو متغیر سن و جنسیت و تاثیر آن ها دربکارگیری کنش گفتار شکایت در فارسی بپردازیم. به این منظور 21 فیلم فارسی از ژانر خانوادگی که نامزد یا برنده ی جایزه ی جشنواره ی فجر بودند، انتخاب شده اند. گفتمان های حاوی کنش گفتاری شکایت در فیلم های فارسی یادداشت گردید و متغیر سن و جنسیت در آن ها بررسی شد. . پس از تجزیه و تحلیل داده ها ،نتایج حاصل برای بررسی دقیق تر در جداول و نمودارها ترسیم شد. تجزیه و تحلیل آماری مقایسه ای نشان داد مردان بیشتر از زنان از کنشگفتار شکایت استفاده می کنند ، همچنین مردان از شکایات مستقیم و زنان از شکایات غیرمستقیم بیشتر استفاده می کنند. اطلاعات به دست آمده نشان می دهد اگرچه مردان و زنان در مواجهه با هم جنس و غیر هم جنس خود بیشتر از شکایت مستقیم استفاده می کنند ، اما درصد استفاده از شکایت مستقیم در مواجهه با هم جنس و درصد استفاده از شکایت غیر مستقیم در مواجهه با غیر هم جنس بیشتر است. در جامعه فارسی زبان ، تمامی گروه های سنی از شکایت مستقیم بیشتر استفاده می کنند. لازم به ذکر است هر چه سن افزایش می یابد تمایل به استفاده از کنش های شکایت مستقیم بیشتر می شود. افراد در مواجهه با بزرگتر و هم سن خود ، از شکایت غیرمستقیم و در مواجهه با کوچکتر از خود از شکایت مستقیم بیشتر استفاده می کنند.
سید محمود متشرعی؛ فاطمه یوسفی راد
دوره 11، شماره 2 ، دی 1398، ، صفحه 181-201
چکیده
این مقاله به مطالعۀ چندمعنایی واژۀ "تپل" در زبان فارسی در چارچوب زبانشناسی شناختی اجتماعی میپردازد. این پژوهش به دنبال آن است که نشان دهد رویکرد زبانشناسی شناختی اجتماعی بهتر از رویکرد زبانشناسی شناختی استاندارد میتواند از عهدۀ تبیین انعطاف در معانی مختلف واژههای چندمعنا برآید، در واقع این مقاله به پیروی از ...
بیشتر
این مقاله به مطالعۀ چندمعنایی واژۀ "تپل" در زبان فارسی در چارچوب زبانشناسی شناختی اجتماعی میپردازد. این پژوهش به دنبال آن است که نشان دهد رویکرد زبانشناسی شناختی اجتماعی بهتر از رویکرد زبانشناسی شناختی استاندارد میتواند از عهدۀ تبیین انعطاف در معانی مختلف واژههای چندمعنا برآید، در واقع این مقاله به پیروی از مدل رابینسون(2010، 2012الف ، 2012 ب، و 2014) نشان میدهد که چندمعنایی واژگانی را نمیتوان به یک مفهوم ایستا که نزد تمام گویشوران زبان ثابت است تقلیل داد و اینکه متغیرهای اجتماعی مثل سن، جنسیت، طبقۀ اجتماعی، سطح سواد و غیره در آن مؤثرند. در این مقاله به طور خاص تأثیر دو متغیر اجتماعی سن و جنسیت بر تعداد و برجستگی هریک از معانی واژۀ چندمعنای "تپل" نزد گویشوران مورد مطالعه قرار میگیرد. اطلاعات به روش کتابخانهای(شامل مطالعه واژهنامهها)، مصاحبه، و پرسشنامه جمعآوری شدهاند. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی، و نیز میدانی و روش تحلیل دادهها نیز تلفیقی(کمّی و کیفی) است. دادهها از 200 آزمودنی، شامل 100 نفر مرد و 100 نفر زن فارسی زبان در چهار طبقۀ سنی برای هر دو گروه گردآوری شدهاند. نتایج نشان داد که زبانشناسی شناختی اجتماعی میتواند تبیینهای دقیقتری در خصوص تنوع معنایی واژههای چندمعنا و تأثیر متغیرهای اجتماعی جنسیت و سن بر تعداد و برجستگی هریک از معانی به دست دهد. به عبارت دیگر، نتایج نشان داد که معانی مختلف واژة چندمعنای مذکور در میان گویشوران زن و مرد متعلق به گروههای سنی متفاوت، توزیع یکسانی نداشته و تصادفی نیست، بلکه به میزان چشمگیری تحت تأثیر سن و جنسیت میباشد.
الهه طاهریقلعهنو؛ محمد دبیرمقدم
دوره 11، شماره 1 ، شهریور 1398، ، صفحه 141-172
چکیده
هدف این پژوهش آن است که دریابد انواع و بسامد گفتماننماهای به کار رفته توسط کودکان پسر و دختر یازده ساله تکزبانه فارسیزبان در بافت روایی چیست. گفتماننماها عناصر واژی هستند که در فرایند دستوریشدگی، همه یا بخشی از معنای واژگانی یا ویژگیهای دستوری خود را از دست دادهاند و در سطح گفتمان ایفای نقش میکنند. این پژوهش بر روی پیکره ...
بیشتر
هدف این پژوهش آن است که دریابد انواع و بسامد گفتماننماهای به کار رفته توسط کودکان پسر و دختر یازده ساله تکزبانه فارسیزبان در بافت روایی چیست. گفتماننماها عناصر واژی هستند که در فرایند دستوریشدگی، همه یا بخشی از معنای واژگانی یا ویژگیهای دستوری خود را از دست دادهاند و در سطح گفتمان ایفای نقش میکنند. این پژوهش بر روی پیکره روایی 11207 کلمهای کودکان انجام شدهاست. آزمودنیهای این پژوهش 19 دختر و 20 پسر یازده ساله فارسیزبان تهرانی بودند که از منطقه 9 شهر تهران به شیوه غیرتصادفی و هدفمند انتخاب شدند. نتایج آزمون فیشر نشان داد که هر چند پسران در مجموع 349 گفتماننما و دختران 314 گفتماننما را به کار بردند اما این تفاوت عملکرد تنها در خصوص گفتماننمای «خب» معنادار بود و در خصوص سایر گفتماننماها معنادار نبود. همچنین دختران با کاربرد 25 نوع گفتماننما از انواع متنوعتری نسبت به پسران با کاربرد 20 نوع گفتماننما بهره بردند. سه گفتماننمای «بعد»، «بعدش» و «و» بالاترین میزان کاربرد را داشتند. این موضوع را میتوان با اصل تصویرگونگی تبیین کرد. بر اساس این اصل توالی عناصر جمله منطبق با توالی رخدادهای جهان خارج است. از اینرو، کاربرد سه گفتماننمای فوق که بیانگر توالی رخدادهای داستان بودند از سوی کودکان این پژوهش بیشتر بود.
مهرزاد منصوری
دوره 3، شماره 4 ، دی 1390
چکیده
زبانها و گویشهای ایرانی از جمله منابع غنی زبان شناسی در ایران هستند که به دلیل قدمت و گستردگی، کارگاهی بزرگ برای تحقیقات زبان شناسی در ایران به حساب میآیند. ضمائر در این زبانها و گویشها از تنوع و پیچیدگی قابل توجهی برخوردارند که تحلیل ساختار و نقشهایی که این اقلام ایفا میکنند میتواند جالب توجه باشد. در همین راستا در این ...
بیشتر
زبانها و گویشهای ایرانی از جمله منابع غنی زبان شناسی در ایران هستند که به دلیل قدمت و گستردگی، کارگاهی بزرگ برای تحقیقات زبان شناسی در ایران به حساب میآیند. ضمائر در این زبانها و گویشها از تنوع و پیچیدگی قابل توجهی برخوردارند که تحلیل ساختار و نقشهایی که این اقلام ایفا میکنند میتواند جالب توجه باشد. در همین راستا در این پژوهش 32 زبان و گویش به لحاظ ساختار و نقشی که ضمائر ایفا میکنند به سه جهت کلی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفتهاند. بخش اول به توصیف ساختار ضمیر در زبانها و گویشهای ایرانی اختصاص یافته و نشان داده شده است که ضمیر شخصی در این گویشها به لحاظ ساختار واژه به چه شکلی ظاهر میشود. در بخش دوم به نقش ضمیر در این گویشها پرداخته شده است. در این بخش ضمیر به لحاظ متغیرهایی نظیر شخص، شمار، جنسیت، حالت، زمان و نظام تعدی مورد بررسی قرار گرفته است. این بخش نشان میدهد زبانها و گویشهای مورد بررسی از ابزارهای متفاوتی نظیر افزودن واکه، تغییر آرایش واجی، تغییر واجی به منظور نشان دادن تأثیر متغیرهای فوق بر ضمیر استفاده کرده اند. بخش سوم به بررسی الگوهای تغییر واجی در ضمیرهای شخصی اختصاص یافته است.