جنبه‌های استعاری، مجازی و تعاملی مفهوم‌سازی ترس: نگاهی شناختی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• ساسان ملکی ¹
• سامان ملکی ²
• فاطمه بختیاری ³

¹ استادیار زبان‌شناسی، گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ملایر، ملایر، ‏ایران.

² دانشجوی رشته پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی همدان، همدان، ایران.

³ دانشجوی دکتری رشته آموزش زبان انگلیسی، گروه زبان انگلیسی دانشگاه ایلام، ایلام، ‏ایران.

10.22067/jlkd.2025.92178.1306

چکیده

با استعاره‌های مفهومی می‌توان هیجانات را به‌صورت تجربه‌های عینی صورت‌بندی کرد و با مَجاز، بازتاب آن‌ها را به شکل تجربه‌های جسمانی و واکنش‌های رفتاری مجازبنیاد نشان داد. این پژوهش از نوع پدیدارشناسی توصیفی است و هدف آن، بررسی دو سازوکار شناختی استعاره و مَجاز و شیوۀ تعامل آن‌ها در مفهوم‌سازی ترس است. برای انجام این پژوهش، از هشتادوچهار نفر از دانشجویان رشتۀ زبان و ادبیات انگلیسی در دانشگاه‌های ملایر و ایلام خواسته شد تا از ماجرایی بنویسند که موجب ترس آن‌ها شده باشد و ترس خود را توصیف کنند. یافته‌ها نشان داد که افراد شرکت‌کننده در پژوهش، از شانزده حوزۀ مبدأ استعاری و بیست‌وچهار واکنش جسمانی و رفتاری برای سازمان‌دهی مفهوم ترس استفاده کرده‌اند. همچنین، بیشترین فراوانی در حوزۀ استعاره، مربوط به حوزه‌های عینی «دشمن/حریف»، «مرگ»، «سفر»، «شنیدن صدا» و «ماده/شی‌ء» بوده است و واکنش‌های جسمانی و رفتاری مجازبنیاد، هیجان ترس را بیشتر در قالب «سرما و لرز»، «تپش قلب»، «گریه» و «ناتوانی در حرکت» مفهوم‌سازی کرده‌اند. این پژوهش نشان داد که ترس در برخی حوزه‌ها به شیوۀ تعاملی و با «استعاره- مجاز»، «استعاره- استعاره»، «مجاز- استعاره» و «مجاز- مجاز» صورت‌بندی شده است.

کلیدواژه‌ها

• زبانشناسی شناختی
• ترس
• استعارۀ مفهومی
• مَجاز

موضوعات

• معنا شناسی

---

عنوان مقاله [English]

Metaphoric, Metonymic and Interactive Aspects of Conceptualization of Fear: A Cognitive Analysis

نویسندگان [English]

• Sasan Maleki ¹
• Saman Maleki ²
• Fatemeh Bakhtiari ³

¹ Assistant Professor of Linguistics, Department of English Language and ‎Literature, Faculty of Literature and Humanities, Malayer University, Malayer, ‎Iran.

² Medical Student, Hamadan University of Medical Sciences, Hamadan, Iran.

³ PhD Candidate of English Language Teaching, Department of English, Ilam University, Ilam, ‎Iran.

چکیده [English]

Conceptual metaphors could be used to concretely conceptualize the emotions and metonymies and to show the metonymy-based physiological effects and the behavioral reaction of the emotions. The following descriptive-phenomenological research aims at investigating the two cognitive mechanisms of metaphor and metonymy in conceptualizing the emotion of fear. To this end, students of English language and literature at Malayer and Ilam Universities were asked to write about a past experience which caused them fear and describe their experience of fear. Findings showed that 16 metaphorical source domains and 24 metonymy-based physiological and behavioral reactions were used to conceptualize fear. Furthermore, it was found that “enemy”, “death”, “trip”, “hearing the sounds”, and “substance” were the most frequent metaphorical source domains and “coldness”, “heartbeating”, “crying” and “inability to move” were the most common bodily experience and behaviors to show the concept of fear. The result, most notably, showed that there were metaphor-metonymy, metaphor-metaphor, metonymy-metaphor and metonymy-metonymy interactions to conceptualize fear in the participants.

کلیدواژه‌ها [English]

• Cognitive Linguistics
• Fear
• Conceptual Metaphor
• Metonymy

Authors retain the copyright and full publishing rights. This is an open access article distributed under Creative Commons Attribution 4.0 International License (CC BY 4.0).

مراجع

افراشی، آ. (1397). الگوی انطباق‌های ریشه‌شناختی واژگان و استعاره‌های مفهومی در حوزۀ عواطف با رویکرد شناختی. زبان و زبان‌شناسی، سال 14، شماره 28، 77-96.

افراشی، آ.، و عاصی، س. م.، و جولایی، ک. (1394). استعاره‌های مفهومی در زبان فارسی؛ تحلیلی شناختی و پیکره‌مدار. زبان‌شناخت، سال 6، شماره 2، 39-61.

آل احمد، ج. (1346). نفرین زمین. نیل.

آل احمد، ج. (1394). سه‌تار. چاپ ششم. نشر جامه‌دران.

پاتن، ک. ا.، و کمپل، ا. آ. (1393). مقدمه‌ای بر علوم اعصاب تربیتی. ترجمۀ علی نوری. انتشارات تایماز.

ثباتی، ا. (1401). مقایسۀ شناختی مؤلفه‌های استعارۀ مفهومی ترس بین نابینایان و بینایان جغرافیای زبانی- فرهنگی ایلام. زبان‌شناسی و گویش‌های خراسان، سال 14، شماره 3، 141-170.

راسخ‌مهند، م. (1390). درآمدی بر زبان‌شناسی شناختی: نظریه‌ها و مفاهیم. انتشارات سمت.

روحی، م. (1387). بررسی استعارۀ احساسات در زبان فارسی. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد منتشر نشده)، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا.

سبزواری، م. (1403). مجاز نمونه اولیه در زبان فارسی. زبان‌شناخت، سال 15. شماره 1، 53-74.

شمیسا، س. (1370). بیان. فردوس.

صفوی، کورش. (1383). گفتارهایی در زبان‌شناسی. هرمس.

صفوی، ک. (1392). درآمدی بر معنی‌شناسی. چاپ پنجم. سوره مهر.

علوی­مقدم، م.، و اشرف­زاده، ر. (1392). معانی و بیان، چاپ دوازدهم. انتشارات سمت.

علی پور، س.، و شریفی، ش.، و ایزانلو، ع. (1395). معرفی ‌ام آی پی: روشی برای شناسایی استعاره در گفتمان. مجله زبانشناسی و گویش‌های خراسان، سال 8. شماره 1، 111-139.

غلامرضایی، م. (1394). مَجاز از دیدگاه بلاغت. مطالعات زبانی بلاغی، سال 4، شماره 8، 141-168.

قوچانی، بیتا. (1395). استعاره‌های حوزۀ مفهومی ترس در زبان فارسی: رویکردی شناختی و پیکره‌ای. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد منتشر نشده)، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

لعل‌عارفی، ح.، و شریعتی فر، س. ع. ‌ا.، و عشقی‌ سردهی، ع. (1400). نقش استعارۀ مفهومی در ساخت و گزینش استعاره در اشعار احمد شاملو و نادر نادرپور بر اساس نظریۀ لیکاف و جانسون. مجله زبانشناسی و گویش‌های خراسان. سال 13، شماره 4، 167-190.

محمدی، س.، و عبدی، ص. (1401). نظام شناختی مفهوم ترس در فارسی و عربی. زبان‌پژوهی، سال 15، شماره 46، 187-212.

محمودی برمسی، ن.، و ایرجی، م.، و شیروان، ژ. (1402). بررسی استعارۀ مفهومی حوزۀ ترس در سه اثر داستانی به زبان‌های فارسی، انگلیسی و عربی. زبان‌شناخت، سال 14، شماره 1، 249-281.

ملکی، س. (1401). مفهوم‌سازی استعاری احساسات در منتخبی از داستان‌های کوتاه جلال آل احمد، هفتمین همایش بین‌المللی مطالعات زبان و ادبیات در جهان اسلام.

مولودی، ا. س.، و کریمی‌دوستان، غ. م. (1396). رویکرد پیکره‌بنیاد به استعاره‌های شناختی در زبان فارسی: مطالعۀ حوزۀ مقصد ترس، فصلنامه هنر زبان، دوره 2، شماره 4، 7-40.

میرصادقی، ج. (1354). چشم‌های من، خسته. چاپ سوم. انتشارات اشرفی.

یوشیج، ن. (1346). ناقوس. مروارید.

Croft, W. and D. A. Cruise. (2004). Cognitive Linguistics. Cambridge: Cambridge University Press.

Ding, F. (2012). The Interaction between Metaphor and Metonymy in Emotion category. Theory and Practice in Language Studies, 2(11):2384-2397.

Haspelmath, M. (2008). Frequency vs. Iconicity in Explaining Grammatical Asymmetries. Cognitive Linguistics, 19(1):1-33.

Kövecses, Z. (2002). Metaphor: A Practical Introduction. Oxford: Oxford University Press.

Kövecses, Z. (2004). Metaphor and Emotion: Language, Culture and Body in Human Feeling. Cambridge: Cambridge University Press.

Lakoff, G. & M. Johnson. (1980). Metaphors We Live By. London: The University of Chicago Press.

Lakoff, G. (1987). Women,Fire and dangerous Things: What categories reveal about the Mind. Chicago.IL: University of Chicago Press.

Lakoff, G. (2006). The Contemporary Theory of Metaphor in Geeraerts, Dirk(ED). Cognitive Linguistics: Basic Readings. Mouton de Gruyter Berlin, New York,pp.185-238.

Zibin, A. & Altakhaineh, A.R. (2018). An Analysis of Arabic Metaphorical and/or Metonymical Compounds: A Cognitive linguistic Approach. Metaphor and the Social World, 8(1):100-133.00.