نشانه ـ معنا‌شناسی «آتش» در آثار عطار نیشابوری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• لیلا روحانی سروستانی ¹
• محمدعلی آتش سودا ²
• سمیرا رستمی ³

¹ دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی، واحد فسا، دانشگاه آزاد اسلامی، فسا، ایران

² دانشیار زبان و ادبیات فارسی، واحد فسا، دانشگاه آزاد اسلامی، فسا، ایران

³ استادیار زبان و ادبیات فارسی ،دانشگاه آزاد اسلامی فسا، ایران

https://doi.org/10.22067/jlkd.2022.74085.1076

چکیده

اصولاً نشانه و معنا در علم زبان‌شناسی مکمل یکدیگر هستند و هر کدام بدون دیگری چیزی به حساب نمی‌آید، عطار در گفتمانی که از آتش در آثار عرفانی خود ارایه می‌دهد، گونه‌ای از نشانه‌ مشهود است که آتش نه تنها در جایگاه یک وسیلۀ گرمابخش، که در جایگاه معنا و مفهوم دیگری نیز بروز می‌کند، که بررسی آن بیشتر در حوزۀ ساختار جانشینی زبانی شکل می-گیرد. پرسش‌های اصلی ما این است که آتش در شعر عطار نیشابوری چه حالت‌هایی پیدا می‌کند، چگونه به جریان در می‌آید و گسترش می‌یابد؛ همچنین چگونه آتش می‌تواند معناآفرینی کند و چه معانی و ارزش‌هایی را ایجاد می‌کند؛ همچنین آتش و همبسته‌های آن با کدام نظام‌های نشانه- معناشناسی از قبیل تنشی، حسی- ادراکی، عاطفی و زیبایی‌شناختی ارتباط دارند؟ در این فرآیند نشانه‌ها معمولاً در پیوند با معناها در قالب سیال، پویا و چند بعدی شکل می‌گیرند. این روش قادر است ضمن تجزیه و تحلیل متون ادبی و عرفانی ، خوانشی دگرگون از آنها آشکار کند. بررسی در آثار عطار نشان می دهد که وی با رویکردی تازه به پدیده ها از جمله آتش در پیوندی حسی ـ ادراکی معانی و مفاهیمی زیبا را رقم زند. عطار در این رویکرد زبانی، آتش را از نشانه شناسی ساختگرا به طرف نشانه ـ معناشناسی سیال سوق داده است. هدف از نگارش این مقاله بررسی نشانه ـ معنا‌شناسی «آتش» در آثار عطار نیشابوری است که به شیوۀ تحلیلی ـ توصیفی انجام شده است. براساس این پژوهش می‌توان نظامی برای درک بهتر مفاهیم مرتبط با نشانه- معنای آتش در شعر عطار نیشابوری به دست آورد.

کلیدواژه‌ها

• نشانه ـ معنا‌شناسی
• عرفان
• آتش
• عطار نیشابوری

موضوعات

• زبانشناسی و گویش‌های خراسان

عنوان مقاله [English]

Sign of the Meaning of 'Fire' in the Works of Attar Neishabouri

نویسندگان [English]

• Leyla Rouhani Sarvestani ¹
• Mohammadali Atashsouda ²
• Samira Rostami ³

¹ PhD student of Persian language and literature, Fasa branch, Islamic Azad University, Fasa, Iran

² Associate Professor of Persian Language and Literature, Fasa Branch, Islamic Azad University, Fasa, Iran

³ Assistant professor of Persian language and literature, Fasa Islamic Azad University, Iran

چکیده [English]

Basically, sign and meaning in language science complements each other and each one does not count anything without another, Attar in a discourse that provides fire in their mystical works, A species of signs is evident that the fire is not only in the position of a heated warfare, which also occurs in the position of the meaning and meaning, which is further investigated in the field of linguistic substitution. Our main questions are that the fire in the poetry of Attar Neishaburi finds, how to flow and expands; Also how fire can make meaningful and mean meanings and values; Also, fire and correlations are related to which semantics signs, such as tension, perceptual, emotional and aesthetic systems? In this process, symptoms are commonly used in transplantation with seminal fluid, dynamic and multidimensional. This method is able to reveal the alternative reading of literary and mystical texts. Investigating Attar's works shows that he has a new approach to phenomena, including fire in perceptual transplantation, and beautiful concepts and concepts. Attar in this linguistic approach, the fire from the constructive semiotics has led to a sign of fluid semantics. The purpose of this article is to examine the meaning of 'fire' in the works of Attar Neishaburi, which has been done in descriptive analytical manner. According to this research, a military can be achieved for better understanding of concepts associated with the sign of fire in Attar Nezhaburi poetry.

کلیدواژه‌ها [English]

• Sign of Semantics
• Mysticism
• Fire
• Attar Neishabouri

مراجع

باشلار، گاستون (1366)، روانکاوی آتش، ترجمه جلال ستاری، تهران : توس.

بقلی شیرازی، شیخ روزبهان ( 1344)، شرح شطحیات، به تصحیح هنری کُربن، تهران: قسمت ایران­شناسی، ایران- فرانسه.

تاجدینی، علی (1383)، فرهنگ نمادها و نشانه­ها در اندیشه مولانا، تهران : سروش.

جامی، عبدالرحمان (1386)، مثنوی هفت اورنگ، به تصحیح و مقدمه مرتضی مدرس گیلانی. تهران : اهورا.

چندلر، دانیل(1386)، مبانی نشانه‌شناسی، پارسا، تهران: سوره مهر.

حافظ (1380)، دیوان، به کوشش خلیل خطیب رهبر، تهران: صفی علیشاه.

دشتی، محمد (1380 ) ترجمۀ نهج البلاغه، قم : سلسال.

سجادی، سید جعفر (1375)، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، چاپ سوم، تهران: طهوری.   

شعیری حمیدرضا و ترانه وفایی(1388)، راهی به نشانه - معناشناسی سیال با بررسی ققنوس نیما، تهران : علمی و فرهنگی

شمیسا، سیروس(1385)، نقد ادبی،تهران : میترا

شوالیه، ژان(1379)، فرهنگ نمادها، ترجمه و تحقیق سودابه فضایلی، تهران : جیحون

عطار  (1371)، منطق­الطیر، به اهتمام سید صادق گوهرین، تهران: علمی و فرهنگی.

_______ ( 1384)، تذکره­الاولیاء، به کوشش ا. توکلی، تهران: بهزاد.

_______ ( 1397)،  اسرارنامه، مقدمه وتصحیح محمد رضا شفیعی کدکنی. تهران: سخن.

_______ (1362)، دیوان عطار ،  به تصحیح تقی تفضلی، تهران : علمی و فرهنگی.

_______ (1378)، مصیبت­نامه، مقدمه و تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران : سخن.

_______ (1397)، الهی نامه، مقدمه و تصحیح محمدرضا شفیعی­کدکنی. تهران: سخن.

_______(1384)، شاهنامه، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.

گرماس، آلژیرداس(1395)، نشانه معناشناسی ادبیات، ترجمه حمیدرضا شعیری،تهران : تربیت مدرس

گیرو، پی‌یر(1383)، نشانه‌شناسی، ترجمه محمد نبوی، تهران:آگه.

مجتبایی، فتح الله (1352)، شهر زیبای افلاطون و شاهی­آرمانی در ایران باستان، تهران: کاویان.

مولوی.( 1384)، مثنوی معنوی. تصحیح محمد استعلامی، تهران: سخن.

نجم الدین رازی ( 1380)، مرصادالعباد، با مقدمه محمدامین ریاحی، تهران: علمی.

نیبرگ، ساموئل (1359)، دین­های ایران باستان، ترجمه دکتر سیف الله نجم آبادی، تهران : مرکز ایرانی مطالعۀ فرهنگ‌ها.