نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کوثر بجنورد، بجنورد، ایران

چکیده

شناخت گونه‌ها و زیرگونه‌های شعر فارسی مسئله‌ای اساسی است؛ پژوهش حاضر با هدف کمک به گونه‌شناسی شعر معاصر فارسی، «سوژۀ بی‌آشیانه» را به‌عنوان خصیصۀ سبکی بخشی از شعر نو و سپید که شعر سیاسی- انتقادی نامیده می-شود، معرفی می‌کند و بر همین مبنا به مطالعه و گونه‌شناسی شعر سیاسی- انتقادی چهار شاعر برجستۀ معاصر- نیما یوشیج، اخوان ثالث، شاملو و شفیعی کدکنی- می‌پردازد. با طرح این پرسش‌ها که طردشدگی در قالب چه ابژه‌های هراس‌آوری در شعر واقعیت پیدا کرده و سوژۀ طردشده از طریق چه گفتمان‌هایی به طرد و رد قدرت به‌عنوان امر آلوده پرداخته است و در نهایت چگونه در درون شبکۀ پیچیدۀ قدرت اتخاذ جایگاه نموده و نقطه‌های مقاومت ایجاد کرده است. با مطالعۀ شعر معاصر برمبنای نظری مذکور، نتایج پژوهش چهار زیرگونۀ شعری را نشان می‌دهد: زیرگونۀ شعر سیاسی- انتقادی نیما یوشیج امیدوارانه، سازش‌پذیر و مصالحه‌جو است. شعر مهدی اخوان ثالث مقاومتی ضروری، تنها و سازش‌ناپذیر را نشان می‌دهد که طرد هویتی در گفتمان سیاسی آن آشکار است؛ از این‌رو شعر اخوان را در زیرگونۀ مبارزه و خشم طبقه‌بندی می‌کنیم. در شعر شاملو، سوژه در جدال دائم بین مرگ و زندگی به سر می‌برد و مرگ وجه غالب شعر سیاسی- انتقادی او است، سوژه برای نجات از نابودی به دامن معشوق پناه می‌برد و دو گفتمان عشق و مبارزه درهم‌می‌آمیزد؛ از این رو عنوان شعر انتقادی- تغزلی را برای آن مناسب می‌دانیم و سرانجام در شعر انتقادی شفیعی کدکنی مویه و درد از دست دادن شکوه و شکوت دیرین برجسته است، لذا شعر انتقادی او را شکوه‌های دردآمیز می‌نامیم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Homeless subject is a stylistic feature of contemporary Persian political-critical poetry

نویسنده [English]

  • Maryam Dorpar

Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Kausar University, Bojnoord, Iran

چکیده [English]

Knowing the genres and sub-genres of Persian poetry is a fundamental issue; The present study, with the aim of helping the typology of contemporary Persian poetry, introduces the "nestless subject" as a stylistic feature of a part of new and white poetry called political-critical poetry. The study and typology of political-critical poetry of four prominent contemporary poets - Nima Yoshij, Akhavan Sales, Shamloo and Shafiee Kadkani.By asking the questions of what frightening objects the rejection has become in reality in the poem and through what discourses the rejected subject has rejected and rejected power as a contaminated thing, and finally how within the network. The power complex has taken hold and created points of resistance. By studying contemporary poetry based on the above theory, the results of the research show four types of poetry:Nima Yoshij's political-critical poetry genre is hopeful, compromising, and compromising. The poem of Mehdi Akhavan Sales shows a necessary, lonely and irreconcilable resistance, the rejection of identity of which is evident in its political discourse; Hence, we classify the Brotherhood's poetry as fighting and anger. In Shamloo's poetry, the subject is in a constant struggle between life and death, and death is the predominant aspect of his political-critical poetry. Mixed; Hence, we consider the title of critical-lyrical poem suitable for it, and finally, in Shafi'i critical poetry, the coding of hair and the pain of losing its glory and long-standing glory are prominent, so we call his critical poetry painful glories.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Political-critical poetry
  • Nimayoshij
  • Third Brotherhood
  • Shamloo
  • Shafiee Kadkani
اخوان ثالث، مهدی (1396). زمستان، تهران: نشر زمستان.                  
اخوان ثالث، مهدی (1370). از این اوستا، تهران: مروارید.
امیری، جهانگیر و فاروق نعمتی (1390). «دغدغه­های سیاسی در شعر بدر شکر سیّاب و مهدی اخوان ثالث»، نقد و ادبیات تطبیقی، دوره 1، شماره 2، صص 71- 98.
پورنامداریان، تقی (1391). خانه­ام ابری است؛ شعر نیما از سنت تا تجدد، تهران: مروارید.
پورنامداریان، تقی (1381). تاملی در شعر احمد شاملو: سفر در مه، تهران: نگاه.
جهاندیده کوهی، سینا (1391). «پدیدارشناسی و سنخ­شناسی مخالف­خوانی­های احمد شاملو»، نقد ادبی، شماره 19، صص 103- 134.
چندلر، دنیل. (1394). مبانی نشانه­شناسی، ترجمه مهدی پارسا، تهران: سوره مهر.
حجازی، بهجت­السادات و فائزه رحیمی (1390). «وطن­دوستی در سروده­های اخوان ثالث و ایلیا ابوماضی»، ادبیات تطبیقی شهید باهنر کرمان، دوره جدید، سال 3، شماره 5، زمستان 1390، صص 73- 99.
سجودی، فرزان و فرناز کاکه­خانی. (1390). «بازی نشانه­ها و ترجمۀ شعر». زبان­پژوهی. دانشگاه الزهرا (س). سال سوم، شمارۀ 5، صص 153- 133.
شاملو، احمد (1380). شعر زمان ما، گزیده محمد حقوقی. تهران: نگاه.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1399). ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت، تهران: سخن.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1395). گزینه اشعار، تهران: مروارید.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1394). حالات و مقامات م. امید، تهران: سخن. ­
شکیبایی­فر، شهلا و محسن پیشوایی علوی (1397). «کشمکش سیاسی اجتماعی در شعر خلیل حاوی و مهدی اخوان ثالث»، ادبیات تطبیقی شهید باهنر کرمان، سال 10، شماره 18، بهار و تابستان 1397، صص 123- 144.
فوکو، میشل (1394). اراده به دانستن، ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نی.
محمدیان، حسن.، غلامرضا پیروز و مرتضی محسنی (1398). «خوانش شعر شفیعی کدکنی در دهۀ پنجاه براساس نظریۀ ایدئولوژی آلتوسر»، شعرپژوهی، دوره 11، شمارۀ 3، پیاپی 41، پاییز 1398، صص 169- 188.
مشیدی، جلیل.، حسن سعادت و حسن حیدری (1399).« آسیب­شناسی زبان شعر سیاسی ادبیات معاصر»، بهار ادب، سال 13، شمارۀ 12، پیاپی 58، صص 141- 162.
مک آفی ، نوئل (1392). ژولیا کریستوا، ترجمه مهرداد پارسا، تهران: مرکز.
ملک­پایین، مشطفی،. محمد بهنام­فر، علی­اکبر سام­خانیانی و سید مهدی رحیمی (1395). «واکاوی برون­متنی و درون­متنی اشعار متعهد شاملو در دهه­های بیست و سی»، متن­پژوهی ادبی، دورۀ 20، شمارۀ 69، صص 67- 97.
منصوریان، حسین و هراتی، رقیه (1393). «جایگاه انتقاد در شعر نیما یوشیج»، بهارستان ادب، سال یازدهم، شمارۀ 27، صص 135- 154.
CAPTCHA Image