بررسی نقش استعجاز در ساختار معنایی اصطلاحات زبانی در چارچوب معناشناسی شناختی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• مرتضی دستلان

گروه زبان‌شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

https://doi.org/10.22067/jlkd.2022.72644.1058

چکیده

اصطلاحات زبانی عبارت‌هایی هستند که به سادگی و با دانستن دستور و معنای واژگان، نمی‌توان معنای آنها را پیش‌بینی کرد. در این مقاله به بررسی گونه‌ای از اصطلاحات زبانی از دریچه معناشناسی شناختی و بر پایه رده‌بندی اصطلاحات زبانی در چارچوب نظریات فیلمور و دیگران (1988) و استعجاز در قالب نظریات گوسنز (1990)، و تعیین نقش استعجاز در ساختار معنایی آنها پرداخته‌ایم. استعجاز، حاصل حضور همزمان استعاره و مجاز در یک ساختار معنایی و تعامل آنها با یکدیگر است. اصطلاحات مورد بررسی در این مقاله، اصطلاحات رایج حاوی اندام‌واژه‌ها هستند که ساختار رده‌شناختی واژگان-آشنا در قالب نحوی متعارف دارند و دارای حالت جوهری می‌باشند. در این بررسی به دو نتیجه مشخص رسیدیم؛ اول اینکه، در کنار استعاره و مجاز، استعجاز هم نقش پررنگی در ساختار معنایی اصطلاحات حاوی اندام‌واژه‌ها دارد و دوم اینکه، استعجاز دخیل در ساختار معنایی این اصطلاحات از نوع «مجاز درون استعاره» است که در آن، استعاره، زمینه را برای ظهور مجاز فراهم می‌کند. این یافته‌ها در چارچوب رویکرد ذیل به صدر قابل تحلیل است، بدین ترتیب که ابتدا نقش یا کارکرد انتزاعی عضوی از بدن، از رهگذر عملکرد استعاره، در قالب یک حوزه عینی، مفهوم سازی می‌گردد، سپس، مجاز وارد عمل می‌شود و آن نقش یا کارکرد انتزاعی را با نام عضو عینی مربوطه جایگزین می‌کند؛ بدین ترتیب از مفهومی کاملاً انتزاعی در ذیل، به مفهومی تا حد ممکن عینی و ملموس در صدر می‌رسیم.

کلیدواژه‌ها

• اصطلاحات زبانی
• استعاره
• مجاز
• استعجاز
• معناشناسی شناختی

20.1001.1.20087233.1400.13.2.11.2

موضوعات

• معنا شناسی

عنوان مقاله [English]

The Study of the function of Metaphtonymy in the Semantic Structure of Idiomatic Expressions in the Framework of Cognitive Semantics

نویسنده [English]

• Morteza Dastlan

Linguistics Department, Humanities Faculty, PNU University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Idiomatic expressions are groups of words whose meanings are not simply predictable by knowing their constituent vocabulary and grammar. This paper studies a specific kind of idioms from the viewpoint of cognitive semantics and on the basis of Fillmore et al's typology of idiomatic expressions (1988) and Goossens' opinions on metaphtonymy (1990), in order to determine the function of metaphtonymy in semantic structure of idiomatic expressions. Metaphtonymy is the output of simultaneous presence of metaphor and metonymy and their mutual interaction in the semantic structure of an utterance. The studied idioms are selected from popular body expressions with familiar lexical items within familiar grammatical patterns with substantive structure. In this study, two basic findings are obtained: First, beside metaphor and metonymy, metaphtonymy is also frequent in the semantic structure of body idioms. Second, the metaphtonymies in these idioms are of the type "metonymy within metaphor" in which the metonym is inside the metaphor i.e. the metaphor paves the way for the appearance of metonymy. These findings can be dealt with in a bottom-up approach in which a metaphor primarily conceptualizes the abstract function or property of an organ of the body in terms of a concrete conceptual domain; then, within that metaphor, an appropriate metonym replaces that abstract function or property with the name of the attributed organ. In this way, an absolutely abstract concept in the bottom is developed into an overall concrete concept.

کلیدواژه‌ها [English]

• Idiomatic expressions
• Metaphor
• Metonymy
• Metaphtonymy
• Cognitive Semantics

مراجع

انوری، حسن (1383). فرهنگ بزرگ سخن. تهران: سخن.

2 - پورابراهیم، شیرین (1388). بررسی زبانشناختی استعاره در قران: رویکرد نظریه معاصر استعاره (چارچوب شناختی). رساله دکتری منتشر نشده دانشگاه تربیت مدرس.

3- Barcelona, Antonio. (2003). ‘On the plausibility of claiming a metonymic motivation for conceptual metaphor’, in [Antonio Barcelona] (ed.), Metaphor and Metonymy at the Crossroads: A Cognitive Perspective. (31-58). Berlin: Mouton de Gruyter.

4- Evans, Vyvyan., & Melanie Green. (2006). Cognitive Linguistics, An Introduction. Edinburgh: Edinburgh University Press.

5- Fillmore, Charles, Paul Kay & Mary Katherine O’Connor. (1988). ‘Regularity and idiomaticity: the case of let alone’, Language, 64, 3, 501-38.

6- Fuste-Hermann, Belinda. (2008). Idiom Comprehension in Bilingual and Monolingual Adolesent. (Ph. D. Dissertation), University of South Florida.

7- Goossens, Louis. (1990). ‘Metaphtonymy: the interaction of metaphor and metonymyinexpressions for linguistic action’, Cognitive Linguistics, 1, 3, 323-40.

8- Grady, Joseph. (1997). Foundations of Meaning: Primary Metaphors and PrimaryScenes. (Ph. D. Dissertation), University of California, Berkeley.

9- Kövecses, Zoltán. (2002). Metaphor: A Practical Introduction. Oxford: Oxford University Press.

10- Kövecses, Zoltán. & Gunter Radden. (1998). ‘Metonymy: developing a cognitive linguistic view’, Cognitive Linguistics, 9, 1, 37–77.

11- Lakoff, George. & Mark Johnson. (1980). Metaphors We Live By. Chicago :Chicago University Press.

12- Turner, Mark. (1991). Reading Minds: The Study of English in the Age of Cognitive Science. Princeton: Princeton University Press.