هماهنگی بسامد و امکانات دستوری نمود

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• ایران عبدی ¹
• محمد راسخ مهند ²

¹ دانشجوی دکترای زبانشناسی دانشگاه بوعلی سینا همدان

² استاد گروه زبانشناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

https://doi.org/10.22067/jlkd.2021.48607.0

چکیده

اصل بسامد زبانی یکی از عوامل درونزبانی است که بر اساس آن زبان تمایل به صرف کمترین انرژی برای تلفظ و بیان ساختهای مختلف زبانی دارد. فرضیههای مطرح در این زمینه که بر پایۀ دو دیدگاه تاریخی و همزمانی بررسی شدند، عبارتند از: افزایش و یا کاهش امکانات دستوری نمود در گذر زمان حاصل بسامد آن است، یعنی هرگاه هر یک از انواع نمود آغازی، مستمر و تکمیلی در گذر زمان بسامد بیشتری پیدا کرده، از امکانات بیانی و دستوری آن کاسته شدهاست و برعکس. فرضیۀ دوم نیز که در قالب نگاه همزمانی است بیان میکند، هر یک از انواع نمود در فارسی معاصر که بسامد بیشتری دارد، دارای امکانات دستوری و صوری کمتری است. لذا پیکرهای از متون فارسی نو متقدم و فارسی معاصر که شامل 8549 بند فعلی است، فراهم آوردیم. ابتدا امکانات بیانی هر یک از انواع نمود آغازی، مستمر و تکمیلی و سپس بسامد هر یک را شمردیم و دادههای بهدست آمده را در دو دورۀ مذکور مورد مقایسه قرار دادیم. نتایج بهدستآمده از تحلیل و بررسی پیکرۀ پژوهش صحت هر دو فرضیه را تآیید میکند، یعنی بین کاهش یا افزایش تعداد امکانات دستوری نمود در گذر زمان و بسامد آنها رابطۀ معکوس وجود دارد. در مورد فرض دوم نیز وجود رابطۀ معکوس بین بسامد و تعداد هر یک از انواع نمود در مقایسه با دیگر انواع آن تأیید شد.

کلیدواژه‌ها

• "اصل بسامد"
• "انگیزش اقتصاد"
• " انگیزش تصویرگونگی"
• "نمود"
• "دستوریشدگی"

20.1001.1.20087233.1399.12.1.3.5

عنوان مقاله [English]

the Correspondences of the Grammatical features of aspect and Frequency

نویسندگان [English]

• iran Abdi ¹
• Mohammad Rasekh mahand ²

¹ PhD student in Linguistics, Bu Ali Sina University of Hamadan

² Professor, Department of Linguistics, Faculty of Literature and Humanities, Bu Ali Sina University, Hamadan, Iran

چکیده [English]

One of the most puzzling facts about human language is also one of the most basic: Words occur according to a famously systematic frequency distribution such that there are few very high-frequency words that account for most of the tokens in text and many low-frequency words. In his pioneering research, G. K. Zipf observed that more frequent words tend to have more meanings, and showed that the number of meanings of a word grows as the square root of its frequency. One aspect that all dynamical models of grammar emphasize is that frequency of occurrence is an important determinant of linguistic structure and language use. This paper surveys the effects of frequency on Aspects in Persian and considers the correlation between Frequency and the numbers of different types of Aspect member in Persian. Aspect is a grammatical category that expresses how an action, event, or state, denoted by a verb, extends over time. Based on Bybee (1985, 1995, 201, 2003, 2006, 2011) and Haspelmath (2002, 2005, 2006, 2008, 2014) and Croft (2003), we try to clarify the frequency effect in decreasing numbers of different types of aspects in Persian. frequency-based form minimization, is probably the most important economy effect that shapes grammatical systems. Since Greenberg(1966a) and Croft (1990), this economy effect has been widely known, and has often been discussed under the heading of markedness. We conclude that There is a Reverse Relationship between the number of different types of aspect members and the frequency.

کلیدواژه‌ها [English]

• "frequency principle"
• " economy motivation"
• "iconicity"
• " aspect"
• "grammaticalization"

مراجع

1-     بیرونی، ابوریحان (1358). الصیدنه فی الطب. ترجمه ابوبکربن علی بن عثمان کاسانی، تصحیح منوچهر ستوده و ایرج افشار، تهران: شرکت افست.  

2-     بیهقی، ابوالحسن علی­بن­زید [معروف به ابن­فندق] (1317). تاریخ بیهق. با تصحیح و تعلیقات احمد بهمنیار. تهران: بنگاه دانش.

3-     داوری، شادی و مهرداد نغزگوی­کهن (1395). از اراده تا آینده: دستوری­شدگی «زمان آینده» در فارسی. زبان­شناخت، سال هفتم، بهار و تابستان، 87-59.

4-     داوری، شادی و مهرداد نغزگوی­کهن (1396).  افعال معین در زبان فارسی: رویکرد دستوری­شدگی. تهران: نشر نویسه­ی پارسی.

5-     راسخ­مهند، محمد (1388). گفتارهایی در نحو. تهران: مرکز.

6-     راسخ­مهند، محمد (1393). پیدایش افعال دوگانه در زبان فارسی. پژوهش­های زبان­شناسی تطبیقی، سال چهارم، شماره­ی 7، بهار و تابستان.

7-     راسخ­مهند، محمد (1396). «نقش بسامد در دستور: نمونه های از زبان فارسی». ویژه نامه نامه فرهنگستان (دستور) ۱۳۹۶ شماره 13.

8-     زاهدی، کیوان و لیلا شریفی(1388). «اختصارسازی در زبان فارسی». مجلۀ زبان و زبان­شناسی، دوره 5، شماره 9، بهار و تابستان.

9-     شریفی، لیلا و الهام ضیایی قوچان عتیق (1389). «بررسی میزان تأثیر بسامد بر طول واژه». پژوهش­نامۀ فرهنگ و ادب. شماره دهم، سال ششم، پاییز و زمستان 1389.

10-            عطار نیشابوری، شیخ ابی­حامدمحمدبن­ابی­بکرابراهیم­فریدالدین[بی­تا] تذکرة­الاولیاء. تاریخ تألیف: سدۀ ششم هجری. با مقدمۀ محمد قزوینی از روی چاپ نیکلسون. چاپ پنجم تهران.

11-            محسنیان­راد، مهدی(1396).  در حسرت فهم درست (روایت 42 سال پژوهش ارتباطی در ایران). تهران: سیمای شرق

12-            نغزگوی کهن، مهرداد (1389ب). «افعال معین و نمایش نمود در زبان فارسی». ادب­پژوهی، فصلنامۀ تخصصی زبان و ادبیات فارسی، سال چهارم، ش 14: صص 93-110.

13-            وفی، فریبا (1399). پرنده من. تهران: نشر مرکز.

14-            میرشکاری، جواد (1398). فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

15-   Bybee, J. (1985). Morphology: A study of the relation between meaning and form. Amsterdam: John Benjamins

16-   Bybee, J. (1995). Regular morphology and the lexicon. Language And Cognitive Processes 10, 425–455.

17-   Bybee, J. (2001). Phonology and language use. Cambridge, U.K.: Cambridge University Press.

18-   Bybee, J. (2003). 19 Mechanisms of Change in Grammaticization: The Role of Frequency. The handbook of historical linguistics, 602. ‏

19-   Bybee, J. (2006). From usage to grammar: The mind’s response to repetition. Language 82, 711–733.

20-   Bybee, J. L., Perkins, R. D., & Pagliuca, W. (1994). The evolution of grammar: Tense, aspect, and modality in the languages of the world (Vol. 196). Chicago: University of Chicago Press.

21-   Bybee, J., & Hopper, P. (2001) (Eds.). Frequency and the emergence of linguistic structure. Amsterdam: John Benjamins.

22-   Bybee, J., & Thompson, S. (1997, September). Three frequency effects in syntax. In Annual Meeting of the Berkeley Linguistics Society (Vol. 23, No. 1, pp. 378-388)

23-   Bybee, Joan L. (2010). Language, usage and cognition. Cambridge: Cambridge University Press. 

24-   Comrie, B. (1976). Aspect: An introduction to the study of verbal aspect and related problems (Vol. 2). Cambridge university press.

25-   Croft, William. (1990/2003). Typology and universals. (1st/2nd ed.) Cambridge: Cambridge University Press.

26-   Haspelmath, M. (2002). Understanding Morphology. London: Arnold.

27-   Haspelmath, M. (2006). Against markedness (and what to replace it with). Journal of linguistics, 42(1), 25-70.

28-   Haspelmath, M. (2008). A frequentist explanation of some universals of reflexive marking. Linguistic Discovery, 6(1), 40-63.

29-   Haspelmath, M. (2008). Creating economical morphosyntactic patterns in language change. Language universals and language change, 185-214. ‏

30-   Haspelmath, M. (2008). Frequency vs. iconicity in explaining grammatical asymmetries. Cognitive linguistics, 19(1), 1-33.

31-   Haspelmath, Martin. "Explaining grammatical coding asymmetries: Form-frequency correspondences and predictability." to appear (2021)

32-   Hawkins, John A. (2004). Efficiency and complexity in grammars. Oxford: Oxford University Press.

33-   W. Stewart, Thomas. (2008). Contemporary Morphological Theories: A User's Guide.

34-   Zipf, G. K. (2016). Human behavior and the principle of least effort: An introduction to human ecology. Ravenio Books.