نوع مقاله : علمی - پژ‍وهشی
نویسندگان
1 پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
2 دانشگاه ولایت
چکیده
بُمپوری، گویش بلوچی رایج در شهر تاریخی بمپور در شهرستان ایرانشهر است که بر اساس جدیدترین تقسیم‌بندی‌ها، در گروه گویش‌های جنوبی این زبان قرار می‌گیرد. با توجه به اینکه زبان بلوچی از کهنترین زبانهای ایرانی محسوب میشود و در تأثیرپذیری از زبان فارسی معیار تا حد زیادی محافظهکار بوده، بسیاری از گویش‌های آن، از جمله بمپوری برخی از ویژگیهای زبانهای کهنتر ایرانی را در خود حفظ کرده‌اند.در مقالة حاضر برخی از واجهای ایرانی باستان که سیر تحول‌شان در این گویش با دورة میانه و جدید زبانهای ایرانی متفاوت بوده است، از جمله واکه‌های مرکب /ai/، /au/، همخوان /v/ آغازی، همخوان‌های /f/، /x/ آغازی و میانی، همخوان‌های /p/، /t/، /č/، /d/، /k/، /g/ میانی و خوشه‌های همخوانی /ϑr/، /*dz/، /št/ و /*hv/ مورد بررسی قرار می‌گیرند و وجوه تشابه یا تفاوت آنها با واجهای دورة باستان، میانه و نو ایرانی مشخص می‌گردد، علاوه بر این، به فرایند گردش واکه‌ای و پیشین‌شدگی واکه‌ای در این گویش پرداخته میشود. در گام بعد هر کدام از واجهای مورد نظر در این گویش با دو گویش بلوچی همجوار، یعنی دلگانی و لاشاری مقایسه می‌شوند و در پاره‌ای از موارد نیز مقایسه‌هایی با زبان رودباری کرمان صورت می‌گیرد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Historical phonology of Bampuri dialect
نویسندگان [English]
- Zohre Zarshenas 1
- musa mahmudzehi 2
- Behjat Ghasemzadeh 1
1 Institute of Humanities and Cultural Studies
2 Velayat University
چکیده [English]
Extended abstract
Introduction
Baluchi language,one of the oldest Iranian languages, is a new northwestlanguage, and its speakers are often dispersed in Sistan-Baluchistan province, and different provinces of Pakistan and Afghanistan and the coastal cities of the Oman Sea. From the point of view of historical linguistics, some similarities can be found among this language and the Avestan and the Parthian languages, but it has also some elements of the ancient Persian language and Middle Persian language.
The Bampuri dialect, one of the southern dialects of the Baluchi language, is the common dialect in Bampur, where is located in the central part of Iranshahr, and the dialects of Dalgani, Lashari and Roudbari are itslinguistic neighbors. One of the issues that is important in the classification of languages and dialects is the phonological study and the purpose of the present study is to investigate some Iranian ancient phonemes in the Bampuri dialect (a diachronic study), and to compare those phonemes in neighboring dialects (a synchronic study).
Theoretical Framework
According to the most accepted categorization, Iranian languages are historically divided into three periods of ancient, middle, and new, and the Baluchi language, which belongs to the northwest Iranian languages, should be similar to Avestan and Parthian languages, while the language has similarities with the southwest languages. In this study, the old phonemes, are the phonemes (vowels, consonants, and consonant clusters) that have been mentioned in historical grammars and historical phonology, related to the evolution of those phonemes up to New Persian period. The criteria for recording any phoneme, is its apparent differences or significant similarities with Ancient or Middle period. In order to emphasize on the antiquity of the phonemes, the order of examining phonemes is from the ancient period to the new period, and then the common phonemes in this dialect is compared with their equivalents in adjoining dialects.
Methodology
This study is a field-library research, in which data werecollectedby interviews, questionnaires, and note-taking. The participants in this study were mostly elderly or low-educated people who were randomly selected. The data were analyzed descriptively andalso the comparison method (comparison with languages of different periods / comparison with neighboring dialects) was used in this research.
Results and Discussion
In the Bampuri dialect, the compound vowels / iǝ / and / uǝ / ,arethe remnant of compound vowels of Ancient Iranians, which have become passive vowels in the Middle Persian. In this dialect, there are traces of the process of the ancient Persian vowel gradation, which appeared in the southern dialects of the Baluchi language, such as Lashari, and disappeared in the Dalgani dialect. In this dialect, there is also anumlaut process, according to which the words with /ū/ ancient are pronounced with /ī/, and creates two kinds of pronunciation for a word. In the Bampuri dialect /v/ Ancient Persian origin is usually converted to /g/ or /gw/, and this feature is also found in Rudbari language and Pazand texts. In this dialect, as in many Baluchi dialects, fricative consonants /f/ and /x/ of ancient Iranian dialects are converted to stop consonants /p/ and /k/ or fricative consonant /h/. The stop consonants of /p/, /t/ and /k/ in ancient Persian, which have become voiced after a vowel, have remained unchanged in this dialect, and this is one of the remarkable features of this dialect which is not with such breadth in the Roudbari language. Other common developments in this dialect include the remaining of mid /g/ and /č/ and the conversion of / hv / ancient Iranian origins to / w / or / h /.
Conclusion and Suggestions
According to the findings, it can be said that the ancient Iranian phonemes in the Bampuri dialect have been found in two ways:
1- This dialect retains some of the Persian phonemes of the ancient period, which have undergone a different evolution in the Middle and New Persian, for example, the mid phonemes of /p/, /t/, /d/, /g/, /k/ and /č/.
2- The evolution of some Persian phonemes in this dialectis different from the phonemes of the ancient, middle, and new periods, for example, the compound vowels /ai /, /au/, or/f/, /x/, /v/ and /hw/.
کلیدواژه‌ها [English]
- Baluchi language
- Bompuri dialect
- historical phonology
- vowel gradation
- dialectology
- - ابوالقاسمی، محسن، (1373) ماده‌های فعل‌های فارسی دری. چاپ دوم. تهران: ققنوس.
- - ابوالقاسمی، محسن، (1389) تاریخ زبان فارسی، چاپ دهم. تهران: سمت.
- - ابوالقاسمی، محسن، (1389) دستور تاریخی زبان فارسی. تهران: سمت.
- - ارانسکی، یوسیف. م (1378) زبانهای ایرانی، ترجمة دکتر علی‌اشرف صادقی. تهران: سخن.
- - اشمیت، رودیگر، (1383) راهنمای زبانهای ایرانی، ترجمه زیر نظر: حسن رضایی باغ‌بیدی. تهران: ققنوس.
- - بارتلمه، کریستین، (1384) تاریخچة واجهای ایرانی، ترجمة واهه دومانیان. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- - باقری، مهری، (1380) واج‌شناسی تاریخی زبان فارسی. تهران: قطره.
- - بویس، مری، (1386) فهرست واژگان ادبیات مانوی در متن‌های پارسی میانه و پارتی، ترجمة امید بهبهانی و ابوالحسن تهامی. تهران: بندهشن.
- - حسندوست، محمد، (1393) فرهنگ ریشه‌شناختی زبان فارسی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
- - دبیرمقدم، محمد (1392) رده‌شناسی زبانهای ایرانی. تهران: سمت.
- - سابکی، اسحاق (1393) بررسی ترکیبات و مشتقات در واژگان بلوچی گویش بمپور، پایان‌نامة کارشناسی ارشد فرهنگ و زبانهای باستانی. ایرانشهر: دانشگاه ولایت
- - قاسم‌زاده، بهجت، (1390) بررسی زبان‌شناسانة گویش بلوچی دلگان، پایان‌نامة کارشناسی ارشد فرهنگ و زبانهای باستانی. زاهدان: دانشگاه سیستان‌وبلوچستان.
- - محموزهی، موسی، (1378) مقایسة زبان بلوچی با زبانهای ایرانی باستان (فارسی باستان و اوستایی)، پایان‌نامة دکتری فرهنگ و زبانهای باستانی. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات.
- - مکنزی، د. ن، (1373) فرهنگ کوچک زبان بلوچی، ترجمة مهشید میرفخرایی، چاپ دوم. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- - هرن، پاول، هوبشمان، هاینریش (1393) فرهنگ ریشه‌شناسی زبان فارسی، ترجمة جلال خالقی مطلق. اصفهان: مهرافروز.
- -Bortholomae, c, (1961) Altiranisches Wörterbuch, Berlin: Verlag von karl J. Trübner.
- - Elfenbien, j. (1989) Baluchi, in: compendium linguarum Iranicarum, Wiesbaden, pp.350-362.
- ----------------, (1989) The Baluchi Language, Encyclopedia Iranica, Vol 3, Costa mesa, California, Mazda Publishers, pp. 633-644.
- -Geiger, Lautrehre des Balūči, in: Abhandlungen der 1. Classe der Königlich Bayerischen Akademie der Wissenschaften 20/1, pp. 167-222
- -Jahani, carina. (1989) Standardization and Orthography in the Balochi Language. Uppsala.
- -Kent, R. G. (1953) Old Persian, New Haven.
- -korn, Agnes. (2005) Towards a Historical Grammer of Balochi, Wiesbaden.
- -Spooner, B. (1967) Notes on the Baluchi spoken in Persian Bluchistan, Iran 5, pp. 51-71.
)
ارسال نظر در مورد این مقاله