واج شناسی
رضا قنبری عبدالملکی؛ آیلین فیروزیان پور اصفهانی؛ آیدا فیروزیان پوراصفهانی
دوره 13، شماره 2 ، اسفند 1400، ، صفحه 307-330
چکیده
زبانهای هورامی و فارسی که هر دو از خانوادۀ زبانهای ایرانی غربی‌اند؛ متأثر از زبان اوستایی نیز بوده و تا دورۀ میانه در بسیاری از شکل‌های تلفظ، همسان بوده‌اند. از این رو، زبان هورامی به دلیل نزدیک بودن به ریشه‌های کهن زبان فارسی، منبع خوبی برای احیای صورت‌های مهجور در این زبان است. از آن‌جاکه هورامی در تأثیرپذیری از فارسی جدید ...
بیشتر
زبانهای هورامی و فارسی که هر دو از خانوادۀ زبانهای ایرانی غربی‌اند؛ متأثر از زبان اوستایی نیز بوده و تا دورۀ میانه در بسیاری از شکل‌های تلفظ، همسان بوده‌اند. از این رو، زبان هورامی به دلیل نزدیک بودن به ریشه‌های کهن زبان فارسی، منبع خوبی برای احیای صورت‌های مهجور در این زبان است. از آن‌جاکه هورامی در تأثیرپذیری از فارسی جدید تا حد زیادی محتاط بوده است؛ شماری از گویش‌های آن، از جمله گویش عبدالملکی، برخی از ویژگی‌های آوایی زبانهای قدیمی‌تر ایرانی را در خود حفظ کرده‌اند. با توجه به این موضوع، جستار حاضر با بررسی 76 واژه در گویش عبدالملکی، به کشف ریشه‌های اوستایی، فارسی باستان و میانه در آنها پرداخته است. روش پژوهش حاضر، توصیفی- تحلیلی است. داده‌ها در بخش هورامی، از طریق مصاحبه با گویشورانِ عبدالملکی و با ضبط گفتار آنها، و در بخش فارسی باستان و میانه، با مراجعه به کتاب‌های «تاریخ زبان فارسی» و «فرهنگ کوچک زبان پهلوی»، به ترتیب از خانلری و مکنزی گردآوری شده‌اند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد واج‌های /v/، /č/، /h/، /ž/، /k/، و /n/ در گویش عبدالملکی، همچنان شکل کهن خود را حفظ کرده و از نظر تحول، به دوره‌های باستان و میانه نزدیک‌ترند. خوشۀ همخوانی /sp/ در این گویش، بازمانده از زبان مادی می‌باشد. همخوان /y/ آغازی فارسی باستان که در فارسی میانه و جدید، بدل به /j/ شده؛ در گویش عبدالملکی همچنان باقی مانده است. واکۀ /i/ باستانی که در تحول تا فارسی جدید، به /a/ تبدیل شده‌اند؛ در این گویش به همان شکل اوستایی و فارسی میانه حفظ شده است. واژه‌هایی که در گویش عبدالملکی مختوم به /a/ هستند از صورت /-ag/ فارسی میانه مشتق شده‌اند. به‌طورکلی گویش مطالعه‌شده در این جستار، از لحاظ تحولات تاریخی واج‌ها نسبت به زبان فارسی جدید محافظه‌کارتر است و ساختار واجیِ آن شباهت زیادی به فارسی باستان و پهلوی دارد.
زهره زرشناس؛ موسی محمودزهی؛ بهجت قاسم زاده
دوره 10، شماره 18 ، مرداد 1397، ، صفحه 125-149
چکیده
بُمپوری، گویش بلوچی رایج در شهر تاریخی بمپور در شهرستان ایرانشهر است که بر اساس جدیدترین تقسیم‌بندی‌ها، در گروه گویش‌های جنوبی این زبان قرار می‌گیرد. با توجه به اینکه زبان بلوچی از کهنترین زبانهای ایرانی محسوب میشود و در تأثیرپذیری از زبان فارسی معیار تا حد زیادی محافظهکار بوده، بسیاری از گویش‌های آن، از جمله بمپوری ...
بیشتر
بُمپوری، گویش بلوچی رایج در شهر تاریخی بمپور در شهرستان ایرانشهر است که بر اساس جدیدترین تقسیم‌بندی‌ها، در گروه گویش‌های جنوبی این زبان قرار می‌گیرد. با توجه به اینکه زبان بلوچی از کهنترین زبانهای ایرانی محسوب میشود و در تأثیرپذیری از زبان فارسی معیار تا حد زیادی محافظهکار بوده، بسیاری از گویش‌های آن، از جمله بمپوری برخی از ویژگی‌های زبانهای کهنتر ایرانی را در خود حفظ کرده‌اند.در مقالة حاضر برخی از واج‌های ایرانی باستان که سیر تحولشان در این گویش با دورة میانه و جدید زبانهای ایرانی متفاوت بوده است، از جمله واکههای مرکب /ai/، /au/، همخوان /v/ آغازی، همخوانهای /f/، /x/ آغازی و میانی، همخوانهای /p/، /t/، /č/، /d/، /k/، /g/ میانی و خوشههای همخوانی /ϑr/، /*dz/، /št/ و /*hv/ مورد بررسی قرار میگیرند و وجوه تشابه یا تفاوت آنها با واج‌های دورة باستان، میانه و نو ایرانی مشخص میگردد، علاوه بر این، به فرایند گردش واکهای و پیشینشدگی واکهای در این گویش پرداخته میشود. در گام بعد هر کدام از واج‌های مورد نظر در این گویش با دو گویش بلوچی همجوار، یعنی دلگانی و لاشاری مقایسه میشوند و در پارهای از موارد نیز مقایسههایی با زبان رودباری کرمان صورت می‌گیرد.
