تحلیل گفتمان انتقادی
غلامحسین خلیل پور؛ شاهپور شهولی کوه شوری؛ سید علی سهراب نژاد
دوره 15، شماره 3 ، آذر 1402
چکیده
تاکنون نظریّه‌های متنوّعی در شاخه‌های گوناگون علمی دربارة مقولة شخصیّت مطرح شده که آراء جین شینودا بولن از آن جمله است. او با رویکردی کهن‌الگویی و نظرداشت اسطوره‌های یونانی به بازنمایی ابعاد جدیدی از هر شخصیّت بر مبنای صفاتی که دارند، پرداخته است. نظرات بولن در ارائة خوانشی نوین از متون داستانی و شخصیّت‌های حاضر در آن، تأثیری ...
بیشتر
تاکنون نظریّه‌های متنوّعی در شاخه‌های گوناگون علمی دربارة مقولة شخصیّت مطرح شده که آراء جین شینودا بولن از آن جمله است. او با رویکردی کهن‌الگویی و نظرداشت اسطوره‌های یونانی به بازنمایی ابعاد جدیدی از هر شخصیّت بر مبنای صفاتی که دارند، پرداخته است. نظرات بولن در ارائة خوانشی نوین از متون داستانی و شخصیّت‌های حاضر در آن، تأثیری مطلوب دارد. به این اعتبار، در پژوهش حاضر با استناد به منابع کتابخانه‌ای و روش توصیفی- تحلیلی، شخصیّت‌های مجموعة یکی بود یکی نبود از محمدعلی جمال‌زاده بر اساس آراء کهن‌الگویی شینودا بولن بررسی شده است. در اینجا ویژگی‌های کهن الگویی شخصیّت‌ها با توجّه به کنش‌ها و عملکرد روانی آنان مورد نظر است که می‌تواند لایه‌های پنهان شخصیّت‌ها را بروز دهد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که در کلّیّت این مجموعه شاهد نفوذ کهن‌الگوهای هادس، زئوس، هفائستوس، دیونوسوس و هرمس در دنیای درون و بیرون شخصیّت‌ها بوده‌ایم که برآیند این اثرگذاری گاهی مثبت و گاهی منفی بوده است. این امر بیانگر اعتقاد جمال‌زاده به خاکستری بودن شخصیّت انسان‌ها و زدودن غبار مطلق‌انگاری (خوب یا بد) در مواجهه با دیگران است. همچنین، مشخص گردید که شیخ جعفر در داستان رجل سیاسی دارای پیچیده‌ترین شخصیّت که نشانه‌هایی از کهن‌الگوهای زئوس (قدرت‌طلبی)، هرمس (حقه‌بازی و پیام رسان)، هفائستوس (عدم رضایت درونی، ضعف در مهارت‌های سیاسی و ...) در کنش، گفتار و اندیشة وی دیده می‌شود. شخصیّت‌های دیگر، کاملاً ساده و قابل پیش‌بینی خلق و پردازش شده‌اند.
رده شناسی زبان
رضوان بارانی شیخ رباطی؛ شاهپور شهولی کوه شوری؛ سید علی سهراب نژاد
دوره 14، شماره 1 ، فروردین 1401، ، صفحه 159-181
چکیده
شاعران با کاربست شیوه‌های گوناگون زبانی، برای تصاویر ثابت و تکراری، نوآوری می‌آفرینند و کلام خود را از زبان روزمرّه و عادّی فاصله می‌دهند. این موضوع باعث اقناع حسّ زیبایی‌شناسی مخاطب و سهولت در فرآیند انتقال مفاهیم واحد به مخاطبان می‌شود. در نقد فرمالیستی، هنجارگریزی زبانی و معنایی از جمله روش-های اصلی اهل ادب برای دور کردن کلام ...
بیشتر
شاعران با کاربست شیوه‌های گوناگون زبانی، برای تصاویر ثابت و تکراری، نوآوری می‌آفرینند و کلام خود را از زبان روزمرّه و عادّی فاصله می‌دهند. این موضوع باعث اقناع حسّ زیبایی‌شناسی مخاطب و سهولت در فرآیند انتقال مفاهیم واحد به مخاطبان می‌شود. در نقد فرمالیستی، هنجارگریزی زبانی و معنایی از جمله روش-های اصلی اهل ادب برای دور کردن کلام از ابتذال و عادت‌های زبانی معمول و شگردی در راستای مضمون‌سازی است. امیرخسرو دهلوی در آثار خویش به ویژه مجنون و لیلی با هنجارگریزی‌های هدفمند و آگاهانه مانع ابتذال کلامی شده و شعری نوآورانه و دارای مضامین جدید آفریده است. به این اعتبار، در پژوهش حاضر با استناد به روش توصیفی-تحلیلی، اصلی‌ترین شگردهای تمایزگذار امیرخسرو برای گریز از قواعد و مناسبات متعارف زبان روزمرّه در منظومۀ مجنون و لیلی بررسی شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که نمودهای اصلی هنجارگریزی در این اثر عبارتند از: «تشبیه»، «استعاره»، «تشخیص» و «کنایه». شاعر به کمک تشبیه، با ایجاد بی‌ثباتی آگاهانه در معنای دال‌ها بر پویایی نشانه‌های زبانی در اشعار خویش افزوده و خطّ‌مشی ادبی مستقلّ خود را نسبت به نظامی گنجوی ترسیم کرده است. همچنین، به واسطۀ کاربست استعاره و تشخیص، مدلول‌های ارجاعی و صریح واژه‌ها بی‌اعتبار شده و مدلول‌های ادبی جدیدی جایگزین گردیده است. افزون بر این، امیرخسرو در غالب موارد از کنایه‌های زودیاب بهره برده است که این امر در کاهش خلاقیت ادبی و نقش مخاطب در خوانش متن و جایگاه او در فرآیند کشف روابط هنجارگریز اثرگذار بوده است.
