بازنمایی برخی تحولات تاریخی گویش بیرجندی (با رویکردی به چند متن کهنِ گویشی)

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمدامین ناصح ¹
• ثریا رضوی ²

¹ عضو هیات علمی گروه زبان شناسی دانشگاه بیرجند، بیرجند- ایران

² دانشجوی دانشگاه بیرجند

10.22067/jlkd.2025.89362.1264

چکیده

گویش بیرجندی در زمرۀ گویش‌‌های فارسی رایج در مرز شرقی ایران است که در قیاس با دیگر گویش‌های خراسان به جهت موقعیت کویری آن تحول کمتری یافته است. در باب گویش بیرجند تاکنون پژوهش‌های متنوعی در قالب کتاب، مقاله و پایان‌نامه به انجام رسیده است. پژوهش حاضر به برخی ملاحظات آوایی، واژگانی و دستوری در نصاب صبوحی (اوایل قرن سیزدهم)، نمونه‌های گویشی «ایوانف» مربوط به حدود یک قرن پیش و دیوان اشعار حکیم نزاری قُهستانی (قرن هفتم هجری) می‌پردازد. در این راستا، دیگر منابع قدیمی مرتبط از جمله برخی فهلویات نیز مورد نظر پژوهندگان بوده است. برای کشف برخی دگرگونی‌های واژه‌های گویشی مندرج در این منابع، سعی در واج‌نویسی آنها مبتنی بر الگوی IPA شده تا خوانش صحیح آن‌ها میسر گردد. برای اطمینان از صحت تلفظ و معنی واژه‌‌های منتخب در قالب یک بررسی میدانی از 10 گویشور بومی کم‌‌سواد بالای 70 سال در دو جنسیت که با گویش این شهر آشنایی کامل دارند رایزنی صورت گرفته تا حاصل پژوهش هم از حیث تلفظی و هم معنایی مورد تبادل نظر قرار گرفته باشد. به علاوه شم زبانی پژوهشگران نیز در این میان مورد عنایت بوده است. از نتیجۀ بررسی انجام شده برمی‌آید که گویش بیرجندی در قرون اخیر از حیث واژگانی به‌طور محسوس تهی شده و از نظر دستوری با تحولات قابلی همراه بوده است؛ به گونه‌ای که به فارسی معیار نزدیک‌تر شده است.

کلیدواژه‌ها

• "
• گویش بیرجندی"
• ایوانف"
• حکیم نزاری"
• نصاب گویشی"
• ، "
• معیارسازی"

موضوعات

• گویش شناسی

عنوان مقاله [English]

Representation of Some Historical Changes of Birjandi Dialect (With an Approach to Some Ancient Dialectal Texts)

نویسندگان [English]

• Mohammad Amin Naseh ¹
• Soraya Razavi ²

¹ Department of Linguistics, Faculty of Humanities, University of Birjand,, Birjand, Iran

² Faculty of Humanities, University of Birjand,, Biriand, Iran

چکیده [English]

Birjandi dialect is one of the dialects of Persian language, which has undergone less evolution compared to other dialects of Khorasan due to its desert location. About Birjand dialect, various researches in the form of books, articles and theses have been done so far. The present study deals with some phonetic, lexical and grammatical considerations in the Sabuhi corpus (early 13th century Hijri), the "Ivanov" dialect research about a century ago, and Diwan Hakim Nizari (7th century Hijri). In this regard, other related old sources including some Fahlavit have also been considered. In this research, by examining the lexical structure of dialect words and terms used in mentioned corpus and discovering some of lexical and phonetic changes, an attempt was made to type these dialect words based on the IPA pattern so that their correct reading is possible. In order to ensure the accuracy of the pronunciation and meaning of the selected words, in the form of a field survey, 10 illiterate native speakers over the age of 70 in both genders who are familiar with the dialect of this city have been consulted. The results of the study, show that the Birjandi dialect has become closer to standard Persian in terms of grammatical and sometimes phonetic features in recent centuries.

کلیدواژه‌ها [English]

• "
• Birjandi dialect"
• Ivanov"
• Hakim Nizari'
• s Divan"
• Versified dictionary"
• , "
• Standardization"