بررسی نمود در فرایند تکرار کامل ناافزوده در چارچوب نظریه صرف توزیعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سارا عباسیان ¹
• بهرام مدرسی ²
• مهناز کربلایی صادق ³

¹ دانشجوی دکتری، دانشگاه آزاد علوم تحقیقات تهران، تهران، ایران.

² دکتری تخصصی زبانشناسی، استادیار دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز، تهران، ایران.

³ ,استادیار دانشگاه آزاددعلوم تحقیقات تهران

https://doi.org/10.22067/jlkd.2025.87972.1276

چکیده

فرایند تکرار یکی از سازوکارهای مهم در ساخت‌واژه‌های زبان فارسی است که به ایجاد واژه‌های جدیدی با معنای مستقل از پایه واژگانی منجر می‌شود. این پژوهش با هدف تحلیل فرایند تکرار کامل ناافزوده در چارچوب نظریه صرف توزیعی هله و مرنتز (1993 ) انجام شده است. هدف کلی از این پژوهش تبیین فرایند تکرار کامل نا‌افزوده و همچنین چگونگی شکل‌گیری مفهوم نمود در صورت مکرر بر پایه این نظریه است. با توجه به اینکه با اضافه شدن بخش تکرار شونده برای تشکیل صورت مکرر غالباً مقوله نحوی پایه تغییر می‌کند و در بسیاری از این نمونه‌ها مفهوم نمود تداومی نیز شکل می‌گیرد، بررسی این فرایند از دیدگاه صرف توزیعی اهمیت می‌یابد. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است و گردآوری داده‌ها به شکل کتابخانه‌ای است. ابتدا 78 نمونه از نمونه‌های تکرار کامل نا‌افزوده که مفهوم تداوم و تکرار عمل را در خود واژگانی کرده‌اند بر پایه‌ی طبقه‌بندی شقاقی (1379) و همچنین طبقه‌بندی رضایتی کیشه‌خاله و دیگران (1394) استخراج شد. سپس، در قالب نمودارهای درختی و از طریق ادغام واحد‌های زبانی و چگونگی به‌کارگیری اصول نظریه صرف واژگانی ازجمله قواعد ترمیمی، شکاف، وندافزایی، قواعد تنظیم آوایی و زیرمشخصه‌های تخصیصی به تبیین این داده‌ها پرداخته شد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که در ساخت صورت‌های تکراری کامل مانند "آهسته‌آهسته" عموماً قواعد وندافزایی و قواعد ترمیمی و همجوشی دخیل هستند. هسته واژگانی در طی فرایند ادغام با بخش تکرارشونده گره نحوی مشخصی را به وجود می‌آورد در نتیجه جابجایی آن به گروه نمود مشخصه نمودی خود را بازبینی می‌کند. در این رابطه برای ساخت فرایند تکرار کامل نا‌افزوده قواعد شکاف و حذف، نقشی را ایفا نمی‌کنند و تشکیل صورت مکرر از طریق به‌کارگیری قواعد وند‌افزایی، قواعد ترمیمی و هم‌جوشی حاصل می‌شود. به‌این‌ترتیب، عناصر واژگانی در سطح نحو شکل‌ می‌گیرند و از نمود تداومی برخوردار می‌شوند. این پژوهش نشان می‌دهد که تکرار صرفی به‌عنوان یک فرایند واژه‌سازی در سطح واژه و بالاتر از واژه عمل می‌کند و معنای جدیدی به این صورت زبانی می‌افزاید. یافته‌های این پژوهش همچنین می‌تواند در قالب الگویی برای تحلیل‌های صرفی در زبان‌ها و گویش‌های مختلف مورد استفاده قرار گیرد و چشم‌اندازی تازه برای درک بهتر ساختار صرفی زبان‌های دیگر فراهم کند.

کلیدواژه‌ها

• صرف توزیعی-فرایند تکرار کامل ناافزوده
• نمود تداومی

موضوعات

• ساخت‌واژه

عنوان مقاله [English]

Aspect in Non-Affixed Total Reduplication Process within Distributed Morphology Theory

نویسندگان [English]

• Sara Abbasian ¹
• Bahram Modarresi ²
• Mahnaz Karbalaie Sadegh ³

¹ PhD Student of Linguistics, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, ‎Iran.

² Assistance Professor of General Linguistics, Islamic Azad University, Central Tehran Branch, ‎Tehran, Iran.

³ Assistance professor in general linguistics

چکیده [English]

Distributed morphology was first introduced in 1993. According this morphology, there is no distinction between word and sentence structures. Syntax creates a system of structures composed of morphemes and produces constituents that connect sound and meaning. Independent computations are applied to the syntactic output after representation at the phonological and logical relation levels, yielding phonological and semantic representations. The aim of this paper was to gain a deeper understanding of the reduplication process and more broadly the structure of Persian language within the framework of Distributed Morphology theory. Using a descriptive-analytical method, this research examined aspect in types of non-affixed total reduplication according to Shaghaghi's (2000) and Rezayati Kishe-Khale et al.’s (2015) classification. Accordingly, from each category of complete non-affixed total reduplicated words, cases carrying lexical aspect were extracted and examined within the distributed morphology framework. The examined samples showed that in forming non-affixed total reduplicated forms, first the roots forming the reduplicated form, after merging with their reduplicated part and moving to the aspect phrase specifier position, check the aspect head features containing continuity and action repetition features through the C-command relationship between the specifier and aspect head. This means that lexical elements combine with each other at the syntax level and create more complex structures, revealing aspect in lexical form which mainly appears as continuous aspect showing the continuity and repetition of action.

کلیدواژه‌ها [English]

• Distributed Morphology
• Non-affixed Total Reduplication
• Durative Aspect

مراجع

احمدی، م.، و انوشه، م. (1398). طبقه‌بندی واژه‌های مرکب زبان فارسی از منظر نظریۀ صرف توزیعی. پژوهش‌های زبان. 10(۲)، 1-20. https://doi.org/10.22059/jolr.2020.292771.666557

احمدی، م.، و عباسی، آ. (1402). تحلیل خطاهای مطابقت فعل و فاعل فارسی آموزان از منظر صرف توزیعی. پژوهش‌های زبانی، 14(۱)، 1-22.  https://doi.org/10.22059/jolr.2023.361098.666846

اسدی مفرّح، ط.، و اصغری طرقی، م. (1400). بررسی ساختار کنایی در لهجه طرقی از گویش راجی در انگاره صرف توزیعی. زبان پژوهی، ۱۴ (۴۵)، 63-97. 10.22051/JLR.2022.37783.2096ا

انوشه، م. (1387). ساخت جمله و فرافکن‌های نقش­ نمای آن در زبان فارسی: رویکردی کمینه‌گرا (رسالۀ منتشرنشده دکتری). دانشگاه تهران.

انوشه، م. (1394). فرافکن‌های نمود و زمان در صفت‌های فاعلی مرکب بر پایه نظریه صرف توزیعی. جستارهای زبانی، ۶ (5)، 49-72.

 انوشه، م. (1396). جایگاه فرافکن نفی و مجوزدهی به هیچ ­واژه‌ها در فارسی بر پایه نظریه صرف توزیعی. پژوهش‌های زبانی، ۸ (۱)، 1-20. https://doi.org/10.22059/jolr.2017.63132

انوشه، م. (1397). بازنگری در تصریف گذشته در زبان فارسی بر پایه نظریه صرف توزیعی. جستارهای زبانی، ۹ (۱)، 57‑80.

انوشه، م. (1399). ستاک بی ستاک: توزیع واژگونه های فعلی بر پایه نظریه صرف توزیعی. پژوهش‌های زبانی، ۱۱ (۲)، 25‑‏48. https://doi.org/10.22059/jolr.2020.294729.666564

انوشه، م. (۱۴۰۰). صرف در نحو از کمینه‌گرایی تا صرف توزیعی. ویرایش هفتم. انتشارات دانشگاه تهران.

الوند، آ.، و محمدابراهیمی جهرمی، ز. (1401). بررسی ساختار نحوی افعال مرکب دوجزئی بر پایۀ نظریۀ صرف توزیعی. زبان، گفتمان و کاربرد، 11(2)، 165-185. https://doi.org/10.22067/jlkd.2022.72364.1054

تفرجی یگانه، م.، و جهانفر، ن. (1396). فرایند تکرار بر اساس گویش کردی کلهری بر مبنای نظریۀ بهینگی. دوفصلنامه زبان فارسی و گویش‌های ایرانی، 2(2)، 161-179.  https://doi.org/10.22124/PLID.2017.2817

جمالزاده، م. (1346). یکی بود یکی نبود (مجموعه داستان شامل کباب غاز). کانون معرفت.

حسینی، ه.، تفکری رضایی، ش.، و قیطوری، ع. (زیر چاپ). وندهای اشتقاقی زبان فارسی از نگاه صرف توزیعی. جستارهای زبانی. https://lrr.modares.ac.ir/article-14-62393-fa.html

دبیرمقدم، م.، و ملکی، س. (1395). تحلیل صوری و معنایی فرایند تکرار کامل در زبان فارسی. زبانشناسی و گویش‌های خراسان، ۱۴ (۲)، 1-23. https://doi.org/10.22067/lj.v8i14.57587

رضایتی کیشه خاله، م.، و سلطانی، ب. (1394). بررسی فرآیند ساخت‌واژه‌ای، دستوری و معنایی تکرار در زبان فارسی. جستارهای ادبی، ۴۸ (۲)، 81-112. http://doi.org/10.22067/JLS.V48I2.40486

رضی الدین آرتیمانی. وبگاه گنجور آثار سخنسرایان پارسی‌گو. https://ganjoor.net

سلیمانی مقدم، ع.، تفکری رضایی، ش.، و قیطوری ع. (1401). مقایسه ساختار نحوی و ترتیب خطی مقوله‌های تصریفی فعل در زبان فارسی از دیدگاه صرف توزیعی. مطالعات زبان و گویشهای غرب ایران، ۱۰ (۱)، 19-3۶. http://doi.org/10.22126/JLW.2021.5904.1497

سلیمانی مقدم، ع.، و تفکری رضایی، ش. (1397). مجهول در زبان فارسی از منظر صرف توزیعی. جستارهای زبانی، ۹ (۱)، 161-183.

 شقاقی، و. (1379). مبانی صرف. سمت.

شقاقی، و.، و حیدرپور بیدگلی، ت. (1390). رویکرد نظریۀ بهینگی به فرآیند تکرار با نگاهی بر واژه‌های مکرر فارسی. پژوهش‌های زبانشناسی، ۳ (۴)، 45-66.

صدرالممالکی، و.، انوشه، م. (1400). بررسی ساخت‌های دومفعولی و دومتعدی در زبان فارسی در چارچوب صرف توزیعی. مطالعات زبان‌ها و گویش‌های غرب ایران، 9(۴)، 51-71. http://doi.org/10.22126/JLW.2021.6148.1522

فریدالملک همدانی، م. (1354). خاطرات فریدالملک همدانی به کوشش مسعود فرید (میرزا). زوار.

مجیدی، ش.، و میردهقان، م. (1399). ساخت‌واژه تحلیلی پیوندی زبان فارسی بر پایه نظریه صرف توزیعی. پژوهش‌های زبانی ۱۱ (۲)، 147-172. https://doi.org/10.22059/jolr.2020.304807.666611

محمدابراهیمی جهرمی، ز.، و آهو، ا. (1401). بررسی ساختار نحوی افعال مرکب دو جزئی بر پایه نظریه صرف توزیعی. زبانشناسی و گویشهای خراسان، ۱۴ (۲)، 181-202. https://doi.org/10.22067/jlkd.2022.72364.1054

مشیری، م. (1379). فرهنگ اتباع. آگاهان دیده.

نظری، گ.، رحیمیان، ج.، و منصوری، م. (1399). بررسی انضمام در زبان فارسی. مجله پژوهش‌های زبانی، 12(2)،  1-26. https://doi.org/10.22108/JRL.2020.117723.1368

همدانی، ف. (1351). کتاب فرید الممالک. انتشارات دانشگاه تهران.

Bobaljik, J. (2000). The ins and outs of contextual allomorphy. University of Maryland Working Papers in Linguistics, 10, 35–71.

Bobaljik, J. D. (2002). Syncretism without paradigms: Remarks on Williams 1981, 1994. In G. Booij & J. van Marle (Eds.), Year book of morphology 2001 (pp. 53–85). Dordrecht: Kluwer.

Bobaljik, J. D. (2008). Where's phi? Agreement as a post-syntactic operation. In D. Harbour, D. Adger, & S. Bejar (Eds.), Phi-Theory: Phi features across interfaces and modules (pp. 295-328). Oxford University Press.

Bobaljik, J. D. (2012). Universals in comparative morphology: Suppletion, superlatives, and the structure of words. MIT Press.

Bobaljik, J. D. (2015). Distributed morphology–An interview with Jonathan Bobaljik. Revista Virtual de Estudos da Linguagem (ReVEL), 13, 314.

Chomsky, N., & Halle, M. (1968). The sound pattern of English. Harper and Row.

Comrie, B. (1976). Aspect: An introduction to the study of verbal aspect and related problems. Cambridge University Press.

Croft, W. (2012). Verbs: Aspect and causal structure. Oxford University Press.

Embick, D., & Noyer, R. (2001). Movement operations after syntax. Linguistic Inquiry, 32(4), 555‑595.

Embick, D. (2010). Localism versus globalism in morphology and phonology. MIT Press.

Embick, D. (2015). The morpheme: A theoretical introduction. Walter de Gruyter

Embick, D., & Marantz, A. (2008). Architecture and blocking. Linguistic Inquiry, 39(1), 39-74. https://doi.org/10.1162/ling.2008.39.1.1

Embick, D., & Noyer, R. (2007). Distributed morphology and the syntax-morphology interface. http://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199247455.013.0010

Frampton, J. (2009). Distributed reduplication. MIT Press.

Halle, M., & Marantz, A. (1994). Some key features of Distributed Morphology. In A. Carnie & H. Harley (Eds.), MITWPL 21: Papers on phonology and morphology (pp. 275-288). MITWPL.

Halle, M., & Marantz, A. (1993). Distributed morphology and the pieces of inflection. In K. Hale, & S. J. Keyser (Eds.), The view from building 20 (pp. 111-176). The MIT Press.

Harley, H. (2005). The syntax of aspect. Oxford University Press.

Harley, H. (2009). Affixal light verbs and complex predicates in Hiaki. In H. Kishimoto & Y. Yumoto (Eds.), Current issues in complex predicate research (pp. 257–290). Hituzi Syobo.

Harley, H., & Amarillas, M. (2003). Reduplication multiplication in Yaqui: meaning X form. In L. Barragan & J. Haugen (Eds.), MIT working papers on endangered and less familiar languages 5 (pp. 105–39). MITWPL.

Harley, H., & Noyer, R. (1999). State-of-the-Article: Distributed morphology. Glot International, 4, 39.

Haugen, J. D. (2003). Allomorphy in Yaqui reduplication. In L. M. Barragan & J. D. Haugen (Eds.), Studies in Uto-Aztecan (pp. 75-104). MIT Working Papers on Endangered and Less Familiar Languages.

Haugen, J. D. (2008). Morphology at the interfaces: Reduplication and noun incorporation.

Haugen, J. D. (2009). What is the base for reduplication? Linguistic Inquiry, 40, 505-514. https://doi.org/10.1162/ling.2009.40.3.505

Haugen, J. D. (2010). Review of John Frampton's distributed reduplication. Language, 86, 953-957.

Haugen, J. D. (2011). Reduplication in distributed morphology. Coyote Papers: Working Papers in Linguistics, Linguistic Theory at the University of Arizona 18, 1-25.

Haugen, J.  D. (2016). There is no stem: The distribution of verbal allomorphs. Journal of Linguistic Research. https://jolr.ut.ac.ir/mobile/article_78102

Haugen, J. D., & Harley, H. (2010). Head-marking inflection and the architecture of grammatical theory: Evidence from reduplication and compounding in Hiaki (Yaqui). John Benjamins.

Inkelas, S., & Zoll, C. (2004). Reduplication as morphological doubling. UC Berkeley and MIT.

Marantz, A. (1982). Re reduplication. Linguistic Inquiry, 13, 435-482.

Marantz, A. (1997). Distributed morphology and the pieces of inflection. In A. Spencer & A. Zwicky (Eds.), The handbook of morphology (pp. 202-223). Blackwell

Matthews, P. H. (1991). Morphology (2nd ed.). Cambridge University Press.‎

McCarthy, J., & Prince, A. (1986). Prosodic morphology. University of Massachusetts and Brandeis. Reprinted In J. Goldsmith (Ed.), (1999). Phonological theory: The essential readings. Blackwell.

Mohammad Ebrahimi Jahromi, Z., & Alvand Ahoo. (2022). Analysis of syntactic structure of two-component compound verbs based on distributive morphology theory. Journal of Linguistics & Khorasan Dialects, 14(2), 181-202. [In Persian] https://doi.org/10.22067/jlkd.2022.72364.1054

Moshiri, M. (2000). Atba dictionary. Agahan Dideh.

Naziri, G., Rahimian, J., & Mansouri, M. (2020). An analysis of incorporation in Persian. Journal of Linguistic Research, 12(2), 1–26. https://doi.org/10.22108/JRL.2020.117723.1368

Noyer, R. (1997). Features, positions, and affixes in autonomous morphological structure [Unpublished doctoral dissertation]. MIT University.

Raimy, E. (2000). The phonology and morphology of reduplication. Mouton de Gruyter.

Siddiqi, D. (2009). Syntax within the word: Economy, allomorphy, and argument selection in distributed morphology. John Benjamins.

Smith, C. (1997). The parameter of aspect. Kluwer.

Stein, S. (2004). Structuring events: A study in the semantics of lexical aspect. Blackwell.

Tafraji-Yeganeh, M., & Jahanfar, N. (2017). The process of reduplication based on Kalhori Kurdish dialect within the framework of Optimality Theory. Persian Language and Iranian Dialects Semi-Annual Journal, 4, 161–179. https://doi.org/10.22124/PLID.2017.2817

Wilbur, R. B. (1973). The phonology of reduplication. Indiana University Linguistics Club.