بررسی تطبیقی تصویر زن در شعرهای احمد شاملو و هوشنگ ابتهاج (با تاکید انگاره‌های اجتماعی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• حسین لعل عارفی ¹
• سید علی اکبر شریعتی فر ²
• علی عشقی سردهی ²

¹ دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سبزوار، سبزوار، ایران

² استادیارگروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سبزوار، سبزوار، ایران

https://doi.org/10.22067/jlkd.2023.81267.1152

چکیده

ادبیات به‌ویژه شعر معاصر، انعکاسِ تصاویر و انگاره‌های اجتماعی عصر خویش است. این تصاویر اگرچه مختصر یا پراکنده است؛ اما با تامل و دقت و با قرار گرفتن در کنار هم، جلوه‌های مختلف مسائل اجتماعی را بیان و تحلیلی عمیق از اجتماع و آثار ادبی به خواننده منتقل می‌کند. این مقاله به روش توصیفی تحلیلی و با جمع‌آوری مستندات شعری می‌کوشد ضمن بررسی تطبیقی تصویر زن در اشعار احمد شاملو و هوشنگ ابتهاج، زمینه را برای درک بهتر تصویر بازتاب‌یافته از زن در مجموعه آثار این دو شاعر معاصر فراهم کند. هدف از تاکید بر انگاره‌های اجتماعی در پاسخ به این مسئله اصلی است که تغییر و تحولات اجتماعی چه تاثیری در ذهن و ضمیر شاعران برای توصیف پدیده‌های مختلف از جمله زن بر جا می‌گذارد. همچنان‌که در شعرهای شاملو و هوشنگ ابتهاج به واسطۀ وجود انگاره‌های اجتماعی مانند آزادی، ستم‌ستیزی و عشق به هم‌نوع، توصیفات‌شان از زن ظهور و بروز منحصر به فردی یافته است. دستاورد تحقیق نشان می‌دهد شاملو فراگیرتر از ابتهاج در توصیفات خود از زن تحت تاثیر انگاره‌های اجتماعی بوده است.

کلیدواژه‌ها

• انگاره‌های اجتماعی
• زن
• احمد شاملو
• هوشنگ ابتهاج

موضوعات

• تحلیل گفتمان

عنوان مقاله [English]

A comparative Study of the Image of women in the Poems of Ahmad Shamlou and Hoshang Ebtahaj (with emphasis on social concepts)

نویسندگان [English]

• Hossein Lal Arefi ¹
• Seyed Ali Akbar Shariatifar ²
• Ali Eshghi Sardehi ²

¹ PhD student of Department of Persian Language and Literature , Islamic Azad University, Sabzevar branch. Iran

² professor of Persian language and literature, Islamic Azad University, Sabzevar branch, Iran

چکیده [English]

Literature, especially contemporary poetry, is a reflection of images and social concepts of its era. Although these images are brief or scattered; but with consideration and accuracy and by being together, it conveys the various manifestations of social issues and a deep analysis of society and literary works to the reader. This article tries to provide the basis for a better understanding of the reflected image of women in the works of these two contemporary poets, while comparing the image of women in the poems of Ahmad Shamlou and Hushang Ebtehaj, using a descriptive - analytical method and collecting poetic documents. The aim of emphasizing on social concepts is in response to the main issue of what effect social changes and transformations have on poets' mind and consciousness to describe various phenomena, including women. As in the poems of Shamlou and Hushang Ebtehaj, their descriptions of women have emerged and appeared unique due to social concepts such as freedom, anti-oppression and love of humankind. The results of the research show that Shamlou was more comprehensive than Ebtehaj in his descriptions of women under the influence of social concepts.

کلیدواژه‌ها [English]

• Social Concepts
• Women
• Ahmad Shamlou
• Hushang Ebtehaj

©2023 The author(s). This is an open access article distributed under Creative Commons Attribution 4.0 International License (CC BY 4.0)

مراجع

1. امین‌پور، قیصر، 1384، سنّت و نوآوری در شعر معاصر، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
2. آرین‌پور، یحیی، 1382، از نیما تا روزگار ما، چاپ چهارم، تهران: انتشارات زوار.
3. براهنی، رضا، 1380، طلا در مس. جلد1. تهران: زریاب.
4. پارسانسب، محمد، (1390) جامعه‌شناسی ادبیات فارسی، تهران: سمت.
5. پورنامداریان، تقی، 1381، سفر در مه: تأمّلی در شعر احمد شاملو، تهران: نگاه.
6. حسن‌زاده میرعلی و محمدپور،1392، «شعر عاشقانه مقاومت با بررسی شعر «احمد شاملو»، ادبیات پایداری، سال پنجم پاییز و زمستان، شماره 9، صص119-140.
7. حسینی، مریم، 1393، ریشه‌های زن‌ستیزی در ادبیات کلاسیک فارسی، تهران: نشر چشمه.
8. حقوقی، محمّد،1384، شعر امروز ایران، تهران: نامۀ فرهنگستان.
9. حقوقی، محمد،1392، شعر زمان ما، تهران: نگاه.
10. دورانت، ویلیام جیمز، 1365، تاریخ تمدن، ترجمه اسماعیل دولتشاهی، ج11، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
11. ریکور، پل، 1381، «ایدئولوژی و اوتوپیا»، نامۀ مفید، شمارۀ 32، صص1-12.
12. زرقانی، سیدمهدی، 1384، چشم‌انداز شعر معاصر ایران، تهران: ثالث.
13. شاملو، احمد، 1387، مجموعه آثار(دفتر یکم: اشعار). تهران: نگاه.
14. شمیسا، سیروس، 1390، راهنمای ادبیات معاصر (شرح و تحلیل گزیده شعر نو فارسی)، تهران: میترا.
15. شفیعی کدکنی، محمدرضا، 1392، ادوار شعرفارسی، تهران: سخن.
16. ـــــــــــــــــــــــــ ،1390، با چراغ و آینه، در جستجوی‌ ریشه‌های تحول شعر معاصر ایران، چاپ سوم، تهران: سخن.
17. صالحی مقدم، زهرا، «بررسی تطبیقی غزلیات فارسی شهریار با اشعار هوشنگ ابتهاج»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، مرکز پیام نور تهران، دانشکده زبان و ادبیات فارسی.
18. صفی‌خانی، ثمره، 1391، نظریۀ اجتماعی در انگارۀ اجتماعی معاصر ایران، مطالعات اجتماعی ایران، سال ششم، تابستان، شمارۀ 2 (پیاپی 18).
19. فرخ‌زاد، پوران، 1383، مسیح مادر «نشان زن در زندگانی و آثار احمد شاملو»، تهران: ایران‌جام.
20. فلکی، محمود،1380، نگاهی به شاملو، تهران: مروارید.
21. مختاری، محمد، 1378، انسان در شعر معاصر، تهران: توس.
22. نفیسی، مجید، 1387، چهرۀ زن در شعر شاملو، مجلۀ هیچستان، شماره5. صص92-108.
23. Strauss, C. (2006) “The Imaginary, Anthropologidal Theory, (Vol.6), 3: 322-344.