قیدهای زبان فارسی از نگاه سرنمون رده‌شناختی به اجزاء کلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• والی رضایی ¹
• نجمه خدری ²

¹ دانشگاه اصفهان

² دانشگاه اصفهان-گروه زبانشناسی

https://doi.org/10.22067/jlkd.2023.78449.1123

چکیده

مقوله‌ی قید از مباحث پیچیده‌ای است که تاکنون جنبه‌های متفاوتی از آن مورد بررسی قرار گرفته است. با این وجود، زبان‌شناسان در خصوص مسائل متنوع مربوط به قید، از تعریف آن گرفته تا اصالت آن به عنوان یک مقوله واژگانی، به توافق همگانی نرسیده‌اند. در این پژوهش سعی بر آن است تا در چارچوب نظریه‌ی سرنمون رده‌شناختی با مشخص‌کردن ویژگی‌های سرنمونی قیدهای فارسی به تعیین جایگاه آن‌ها در نقشه‌ی معنایی اجزاء کلام کرافت به عنوان یکی از اجزاء کلام پرداخته شود. به این منظور، با توجه به معیارهای رده‌شناختی، شماری از قیدهای پرکاربرد در زبان گفتاری فارسی معیار مورد استفاده در برنامه‌های تلویزیونی و متون مختلف فارسی معاصر مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده، جایگاه قیدهای بی‌نشان در زبان فارسی که به لحاظ نقشی تعریف شده‌اند و از نظر رده‌شناختی بی‌نشان به حساب می‌آیند در نقشه‌ی معنایی اجزاء کلام کرافت مانند صفت‌های بی‌نشان در طبقه‌ی معنایی ویژگی تعیین گردید و مشخص شد که این قیدهای بی‌نشان، بر خلاف صفت‌های بی‌نشان که به بیان نقش کنش گزاره‌ای توصیف در درون ارجاع می‌پردازند، نقش کنش گزاره‌ای توصیف در درون اسناد را ایفا می‌کنند. همچنین جایگاه گروه‌های حرف اضافه‌ای فعلی و فعل‌های قیدگون نیز به عنوان قیدهای نشان‌دار، به ترتیب، به منزله‌ی واژه-های چیز و بیان‌گر نقش کنش گزاره‌ای توصیف در درون اسناد و واژه‌های کنش و بیان‌گر نقش کنش گزاره‌ای توصیف در درون اسناد در نقشه‌ی معنایی اجزاء کلام کرافت مشخص گردید. در واقع، این نوشتار نشان داده است که مقوله‌ی واژگانی قید که در نظریه کرافت(2001) نادیده گرفته شده بود را نیز مانند سایر مقوله‌ها می‌توان در نقشه‌ی معنایی اجزاء کلام وارد نمود و مقوله‌ی قید هم در نظریه‌ی سرنمون رده شناختی قابل بررسی است.

کلیدواژه‌ها

• قید
• سرنمون رده‌شناختی
• کنش گزاره‌ای
• گروه حرف اضافه‌ای فعلی
• فعل قیدگون

موضوعات

• رده شناسی زبان

عنوان مقاله [English]

Persian Adverbs in the Typological Prototype View of Parts of Speech

نویسندگان [English]

• Vali Rezai ¹
• Najmeh Khedri ²

¹ University of Isfahan

² University of Isfahan

چکیده [English]

Adverbs are among those complicated subjects different aspects of which have been investigated throughout history. However, linguists have not reached an agreement on the diverse issues related to adverbs, from its definition to the fact that whether it should be considered as a lexical category in addition to nouns, adjectives and verbs. This research is aimed at determining the place of Persian adverbs based on the typological prototype theory. Hence, according to the typological criteria, a number of adverbs used in everyday speech of standard Persian speakers as well as adverbs used in various Persian texts were analyzed. On the basis of the research results, considering the adverb as a lexical category, the unmarked adverb place in the Persian language was defined in the Croft’s semantic map of parts of speech in the lexical class of property the same as the unmarked adjectives, and it was shown that despite of the unmarked adjectives denoting the propositional act of modification within reference, the unmarked adverbs describe the propositional act of modification within predication. Moreover, the places of PPs on verbs and converbs, both of them as marked adverbs, were determined as words of object showing the propositional act of modification within predication and words of action showing the propositional act of modification within predication, respectively, in the Croft’s semantic map of parts of speech.

کلیدواژه‌ها [English]

• adverb
• typological prototype
• propositional act
• PPs on verbs
• converb