کاهش واکۀ /a/ به /e/ پس از وندافزایی در گویش فارسی مزینانی و تحلیل آن از دیدگاه های متفاوت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• شراره سادات سرسرابی ¹
• ابوالفضل مزینانی ²

¹ عضو هیئت علمی گروه زبان انگلیسی دانشگاه فرهنگیان، مشهد، ایران

² مدرس مدعو گروه زبان انگلیسی دانشگاه فرهنگیان، مشهد، ایران

https://doi.org/10.22067/jlkd.2023.79883.1148

چکیده

کاهش واکه‌ای به طرز قابل توجهی در مطالعات پیشین بویژه از سوی کراسوایت (2000)، هریس (2005) و انگارۀ [AIU] اندرسون (1996) بررسی و دسته‌بندی شده‌است. پژوهش حاضر نیز با هدف گزارش کاهش واکۀ /a/به/e/ پس از وندافزایی و ترکیب صورت گرفت که در گویش فارسی مزینانی(سبزوار-خراسان‌رضوی) مشاهده می‌گردد. این کاهش در چارچوب نظریۀ بهینگی توصیف‌ وبا رویکردهاو دسته‌بندی‌های پیش‌گفته تبیین شد. لذا، تعمیم زیر از منظر بهینگی به دست آمد: در این گویش، واکۀ /a/ در هجای فاقد تکیۀ ناشی از انتقال جایگاه تکیه در اثر وندافزایی و ترکیب با محیط همگون و به واکۀ /e/ تبدیل شده و این امر با یک درجه افراشتگی آن محقق می‌گردد؛ چنانچه، در مجاورت واکۀ /a/ همخوان چاکنایی وجود داشته باشد، کاهش واکه-ای صورت نمی‌گیرد. مضافا، این تغییر واکه‌ای از میان دیدگاه‌های پیش‌گفته بر تقسیم‌بندی کراسوایت (2000) منطبق‌است. بنابر این تقسیم‌بندی، این کاهش از نوع رسایی‌بنیاد محسوب می‌شود؛ زیرا، پس از انتقال جایگاه تکیه در نتیجۀ وندافزایی، از میزان رسایی آن هسته نیز کاسته شده تا به‌لحاظ برجستگی با محیط وقوع همگون گردد. از طرفی، بررسی در چارچوب انگارۀ [AIU] نیز نشان داد که در تغییر/a/ به /e/ با شرط واژگونی هسته روبرو هستیم. از نظر کراسوایت، مقولۀ [A] در هستۀ واکۀ واقع در هجای بی‌تکیه قرار نمی‌گیرد، که‌البته، مثال نقیض آن در کاهش /α/ به /o/ در بافت‌های بی‌تکیۀ گویش مزینانی مشاهده شد. مقایسۀ داده‌های این گویش با موارد نظیر آنها در گونۀ معیار در همین زمینه نیز نشان داد که این گویش دقیقاَ عکس گونۀ معیار عمل می‌کند.

کلیدواژه‌ها

• کاهش رسایی-بنیاد
• کاهش واکه‌ای
• گویش مزینانی
• هجای بی‌تکیه
• نظریۀ بهینگی

موضوعات

• آوا شناسی

عنوان مقاله [English]

Vowel Reduction/a/ to /e/ after Affixation in Mazinani Persian Dialect and its Analysis from Different Approches

نویسندگان [English]

• Sharareh Sadat Sarsarabi ¹
• Abolfazl Mazinani ²

¹ Department of English, Farhangiyan University, Mashhad, Iran

² Visiting lecturer of the Department of English Language, Farhangian University, Mashhad, Iran

چکیده [English]

Vowel reduction has been significantly investigated and classified in previous studies, especially by Crosswhite (2000), Harris (2005) and Anderson (1996). The present study was conducted aiming to describe the vowel reduction of /a/ to /e/ after affixation, which is observed in Mazinani Persian Dialect (Sabzvar-Khorasan Razavi) in the framework of Optimality Theory. Then, its compatibility to the aforementioned classifications was tested to explain the reduction. According to generalization obtained from the Optimality analysis, the vowel change /a/ to /e/ occurs in syllables the stress of which is lost after affixation and coumpounding. However, if there is a glottal consonant such as /h/ or /Ɂ/ adjucent to /a/, the reduction will not take place. In addition, the compatibility analysis showed that Crosswhite's classification can be used to justify the happening reduction. In other words, the described reduction was classified as a sonority-driven change. On the other hand, the analysis based on the [AIU] model showed that the /a/ to /e/ reduction implies the process of headedness-reversal. According to Crosswhite, the category [A] can not be the head of the vowel which is located in the nucleus of an unstressed syllable; of course, an opposite example was observed in the reduction of /α/ to /o/ in Mazinani Dialect. The comparison between the dialect's data and their equivalent in Standard Persian showed that these two varriant of Persian behave opposite to each other.  
 

کلیدواژه‌ها [English]

• Mazinani dialect
• vowel reduction
• sonority-deriven reduction
• unstressed syllable
• optimization theory

مراجع

ابوالحسنی­زاده، وحیده. عبدالعلی­زاده، مریم. (1392). بررسی کاهش واکه­ای و مشخصه‌های آکوستیکی واکۀ/æ/ در لهجه­کرمانی. مطالعات زبان و گویش های غرب ایران، سال اول، ش،2 صص، 1 – 14.

پرمون، یدالله. (1375). نظام آوایی گونۀ کرمانی ازدیدگاه واجشناسی زایشی و واجشناسی جز مستقل. پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته زبان­شناسی همگانی، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکدة ادبیات فارسی و زبان­های خارجی.

پی­سیکوف، ل.س. (1960)، لهجة تهرانی، ترجمة محسن شجاعی، 1380، تهران : نشر آثار فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

ثمره، یداله. (1364). آواشناسی زبان فارسی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

شیخ سنگ تجن، شهین. باحور، زینب. (1398). کاهش واکه­ای در گویش گیلکی، هفتمین کنگره ملی پژوهش های کاربردی در مطالعات زبان. دسترسی در https://civilica.com/doc/989807/

شیخ سنگ تجن، شهین. بی­جن­خان، محمود. (1392). بررسی ماهیت صوت­شناختی واکه­های فارسی در هجا CV گفتار اظهاری. زبان­پژوهی. سال 4، ش 8. صص 97 – 117.

شیخ سنگ تجن، شهین. بی­جن­خان، محمود. (1393). کاهش واکه­ای در زبان فارسی بر اساس انگارة [AIU] . پژوهش­های زبان­شناسی، سال 6، شماره 1، صص 63-76.

شیخ سنگ تجن، شهین. بی­جن­خان، محمود. (1389). بررسی کاهش واکه­ای در زبان فارسی محاوره­ای، مجله پژوهش­های زبانشناسی، سال 2، شماره 1، صص 35-48.

صادقی، وحید. (1394). بررسی آوایی کاهش واکه ای در زبان فارسی. جستارهای زبانی، دوره 6 ، ش3، پیاپی 24، صص 165-187.  

صادقی، وحید. منصوری هره­دشت، نیلوفر. (1394). کیفیت واکه در زبان فارسی: مقوله­ای پایدار یا تغییرپذیر؟: یک مطالعه موردی بر روی گویشوران مرد. پژوهش­های زبانی، س 6، ش 2، صص 61 – 81.

کامبوزیا، عالیه کرد زعفرانلو. (1385). واج­شناسی قاعده­بنیاد. تهران: سمت.

مزینانی، ابوالفضل. (1395). ساخت افعال گویش مزینانی: پلی از پهلوی به فارسی معاصر. مجلة زبانشناسی و گویشهای خراسان،  پیاپی14، صص 141-162.

مزینانی، ابوالفضل. (1387). بررسی پی‌بست‌های ضمیری گویش مزینانی در قیاس با فارسی میانه. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.

مزینانی، ابوالفضل. عالیه کامبوزیا. گلفام، ارسلان. (1394)، بررسی واژه­بست‌های ضمیری گویش مزینانی. ویژه­نامه زبان­ها و گویش­های ایرانی، دوره جدید، ش 5، صص 81-101.

Crosswhite, C. (2000). Sonority-Driven Reduction. Presented at BLS 26.

Crosswhite, C. (2000) Contrast – Enhancing Vowel Reduction in Bantu tone language: An OT Analysis of Shimakonde. University of Rochester.

Harris, J. (2005) Vowel Reduction as Information Loss. Department of phonetics and linguistics, University College of London.

Kenstowicz, Michael. (1994). Phonology in Generative Grammar. Cambridge, Mass. & Oxford: Blackwell.

Lazard, G. (1992). Gammar of Contemporary Persian. Mazda publishers.

Moon, S. J., & B. Lindblom (1994). Interaction between Duration, Context, and Speaking Style in English Stressed Words. Journal of the Acoustical Society of America, 96, 40-55.

Nord, L. (1986). Acoustic Studies of Vowel Reduction in Swedish. Quarterly Progress and Status Report, 4, 19-36. 

Van Bergem, D. R. (1993). Acoustic Vowel Reduction as a Function of Sentence Accent, Word Stress, and Word Class. Speech Communication, 12, 1- 23.