بررسی واج آرایی گویش بلوچی سیستانی در چارچوب واج شناسی زایشی

نوع مقاله : علمی - پژ‍وهشی

نویسندگان

• محمد دوستی ¹
• عالیه کرد زعفرانلو کامبوزیا ²
• ارسلان گلفام ²
• عباسعلی آهنگر ³

¹ دانشگاه تربیت مدرس

² تربیت مدرس

³ سیستان و بلوچستان

https://doi.org/10.22067/jlkd.2021.39563

چکیده

هدف از این پژوهش بررسی واج آرایی گویش بلوچی سیستانی در چارچوب واجشناسی زایشی است. یک پیکره زبانی از گفتار تعدادی از گویشوران بلوچ سیستانی جمع آوری شد. یافته ها نشان میدهد که هم در آغازه و هم در پایانه هجا خوشه همخوانی وجود دارد. همخوانهایی که دارای مشخصه [-رسا] هستند نمی توانند بعنوان عضو دوّم خوشه آغازه هجا در واژه های بسیط و مرکب قرار گیرند. همچنین دو همخوان با جایگاه تولید یکسان در آغازه هجا تشکیل خوشه نمیدهند. ضمناً، همخوانهای /r/ و /w/ بیشترین بسامد را بعنوان عضو دوّم خوشه آغازه هجا و همخوانهای /n/ و /r/ بعنوان عضو اوّل خوشه پایانه هجا بترتیب بیشترین بسامد را دارند. واکه افتاده پیشین /a/، پربسامدترین واکه در هسته هجاهایی که دارای خوشه همخوانی آغازه و پایانه هستند بشمار میرود. امّا پربسامدترین عضو دوّم خوشه همخوانی در پایانه هجا، بترتیب همخوانهای گرفته، خیشومی و روان هستند. اصل توالی رسایی در خوشه همخوانی آغازه هجا و همچنین در خوشه همخوانی پایانه هجا با واکه های کشیدهe:, o:, u/ , i,ɑ/ رعایت میشود ولی این اصل با واکه های کوتاه /a, ɩ, ʊ/ نقض میگردد.

کلیدواژه‌ها

• واج‌آرایی
• آغازۀ هجا‌
• پایانۀ هجا
• بلوچی سیستانی‌
• خوشۀ همخوانی

20.1001.1.20087233.1399.12.1.7.9

عنوان مقاله [English]

The Study of Phonotactics in Sistani Balo:chi Dialect Based on Generative Phonology

نویسندگان [English]

• Mohammad Doosty ¹
• Aliyeh Kord zafaranloo ²
• Arsalan Golfam ²
• Abbasali Ahangar ³

¹ Tarbiat Modares

² Tehran University

³ Sistan&Balouchestan

چکیده [English]

The purpose of this research is to study phonotactics in Sistani Balo:chi dialect based on Generative Phonology. A data corpus was collected from a number of Sistani Balo:ch speakers. The results show that there are consonant clusters both in onset and coda. These consonant clusters include constraints in onset and coda. Therefore, consonants which have [-sonorant] feature cannot occur as the second member of the onset in simple and compound words. Also, two consonants with the same place of articulation cannot make cluster in onset. [r] and [w] as the second member of onset and [n] and [r] as the first member of coda are the most frequent consonants respectively. The low and front vowel [a] is the most frequent as the nucleus of syllables which have cluster in onset and coda. Obstruents, nasals and liquids are the most frequent as the second member in coda. Sonority Sequencing Principle is verified in consonant clusters of the onset and the codas which have long vowels of [i, e:, u, o:, ɑ] as the nucleus but SSP may be rejected in consonant clusters of the codas which have short vowels of [a, ɩ, ʊ] as the nucleus.

کلیدواژه‌ها [English]

• Keywords: Phonotactics
• Sistani Balo:chi
• Generative Phonology

مراجع

1-         پرمون، یدالله (1385)، طرح ملّی اطلس زبانی ایران، تهران، پژوهشکده­ی زبان و گویش: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری. 

2-         پناه­پور، یکتا (1381)، "بررسی فرضیه­ی کاهش رسایی در هجای پهلوی" مجله­ی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، دوره­ی 35، ش 3 و 4، صص 725-731.

3-         رزهاک، لوتس و نارویی، بیدالله (1386)، بلوچی گالبند، پاکستان، انتشارات الازهر.

4-         شیخ زاده، شهرزاد (1391)، مقایسۀ نظام آوایی، ساخت­واژی و ساخت جمله در لهجه­های بلوچی شهرستان سراوان (6 لهجه)، پایان­نامۀ کارشناسی ارشد زبان­شناسی همگانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز.

5-         قاسم زاده، بهجت (1390)، بررسی زبان­شناسانه گویش بلوچی دلگان، پایان­نامۀ کارشناسی ارشد فرهنگ و زبان­های باستانی، دانشگاه سیستان و بلوچستان.      

6-         کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه (1385)، واج­شناسی: رویکردهای قاعده- بنیاد، تهران، سمت.

7-         هاشم­زهی، پریسا (1391)، مقایسۀ نظام آوایی، ساخت­واژی و ساخت جمله در لهجه­های بلوچی سرحدی شهرستان خاش (6 لهجه)، پایان­نامۀ کارشناسی ارشد زبان­شناسی همگانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز.

8-          Axenov, S. (2006), The Balochi Language of Turkmenistan: A Corpus- based Grammatical Description (Studia Iranica Upsaliensia 10), Uppsala, Uppsala Universitet.

9-          Chomsky, N., Halle, M. (1968).The Sound Pattern of English, Harper & Row Publishers: New York.

10-    Crystal, David (2008), A Dictionary of Linguistics and Phonetics, 6^th ed. Cambridge MA & Oxford UK: Blackwell.  

11-       Elfenbein, Josef. (1966), The Balochi Language. A Dialectology with Texts, London: The Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland. Goldsmith, John (1999), Phonological Theory, Blackwell Publishers.

12-      Jensen, John T. (2004). Principles of Generative Phonology, An Introduction, Amsterdam, John Benjamins Publishing Company.

13-    Kenstowicz, M. (1994), Phonology in Generative Grammar, black well: Cambridge Mass.

14-    Kiparsky, paul (1979) Metrical structure assignment is cyclic, linguistic inquiry 10, 421-441.

15-       Korn, Agnes (2003),Balochi and the Concept of North-western Iranian.In Jahani,

16-       Carina and Korn, Agnes, (eds.), The Baloch and Their Neighbors, Ethnic and Linguistic

17-    Contact in Balochistan in Historical and Modern Times, Wiesbaden, Reichert, pp. 49-60.

18-    Ladefoged, Peter (1982), A Course in Phonetics, 2^th.Harcourt Brace Jovanovich, New York.

19-       Malmberg, Bertil (1963), Phonetics, Dover Publications: New York.

20-       Okati, Farideh (2012), The Vowel Systems of Five Iranian Balochi Dialects, Ph.D. Thesis, Uppsala, Uppsala Universitet. 

21-       Roca, Iggy and Wyn, Johnson (1999), A Course in Phonology, Blackwell, Oxford.

Zolfaghari, M. (2004), Phonological Analysis of Consonant Clusters in Persian, M.A. Thesis in General Linguestics. Tarbiat Modares University.