روان شناسی زبان
فرزانه مقدم امینی؛ مزدک انوشه
دوره 14، شماره 2 ، تیر 1401، ، صفحه 203-231
چکیده
جایگاه موضوع‌های درونی فعل مسئله‌ای زبان ویژه است. در زبان فارسی تقدم و تاخر موضوع‌های درونی نسبت به هم در ساخت‌های دو‌متعدی موضوعی قابل توجه و متفاوت از ساخت‌های دو‌مفعولی در زبان‌های دیگر است. در دستور زایشی جابه‌جایی مفعول که با قلب نحوی متفاوت است و در برخی از زبان‌ها مانند زبان‌های اسکاندیناوی رخ می‌دهد، نخستین ...
بیشتر
جایگاه موضوع‌های درونی فعل مسئله‌ای زبان ویژه است. در زبان فارسی تقدم و تاخر موضوع‌های درونی نسبت به هم در ساخت‌های دو‌متعدی موضوعی قابل توجه و متفاوت از ساخت‌های دو‌مفعولی در زبان‌های دیگر است. در دستور زایشی جابه‌جایی مفعول که با قلب نحوی متفاوت است و در برخی از زبان‌ها مانند زبان‌های اسکاندیناوی رخ می‌دهد، نخستین بار توسط هولمبرگ (1986) مطرح شد و فراگشت مفعول نام دارد. در این فرایند سازۀ مفعول از محل تولید خود به جایگاهی بالاتر منتقل میشود. در زبان فارسی کریمی (2005) و انوشه (1400) معتقدند مفعول مستقیم مشخص و همراه با «را» به جایگاهی بالاتر از مفعول غیرمستقیم جابهجا میشود. در این پژوهش برآنیم تا فراتر از مرزهای زبانشناسی با تکیه بر شواهد عملی و با کمک دو آزمون روانزبانشناختی از جمله قضاوت دستوری بودن و خوانش خودگام و در چارچوب نظریة پیچیدگی اشتقاقیِ مرنتز (2005) نشان دهیم در ساخت‌های دو‌متعدی و نیز در ساخت‌های دارای محمول ثانویه، فراگشتِ مفعول مستقیمِ رایی رخ می‌دهد و جملة حاصل بی نشان است اما، مفعول مستقیم بدون «را» دچار فراگشت نمیشود. هرگونه جابهجاییِ مفعول بهجز فراگشت، به انگیزههای کلامی صورت میگیرد و جملات نشان دار تولید میکند.
