تحلیل گفتمان وندایکی هویت زنان در چهار رمان منتخب فارسی (سووشون، چراغها را من خاموش میکنم، سال بلوا، شوهر آهو خانم)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سجاد باقری ¹
• علی علیزاده ²

¹ دانشجوی دکتری زبانشناسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

² دانشیار زبانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

https://doi.org/10.22067/jlkd.2023.81602.1157

چکیده

هویت زنان و مسائل پیرامون آن‌ها از موضوعات مهم این روزهای جامعه جهانی است؛ اما این بخش از جامعه به علت برخی سنت‌ها و عادات حاکم بر جوامع و نگاه خاص به آن‌ها، همیشه جنس دوم تلقی شده‌اند. این شیوۀ نگرش به هویت زن در ادبیات داستانی نیز نمود پیداکرده است. تحلیل گفتمان بر این اصل تأکید دارد که نحوه خلق هر گفتمان ریشه در دیدگاه خالق آن گفتمان و شرایط اجتماعی حاکم بر دوره خلق آن گفتمان دارد. در این تحقیق اصول مربع ایدئولوژیک ون‌دایک، کارکرد سه‌گانه گفتمان و همچنین استراتژی‌های گفتمانی به‌کاررفته توسط نویسندگان بررسی شده و رمان‌ها در سطوح معنا، توصیف، سبک و استدلال تحلیل‌شده‌اند. این تحقیق بر روی چهار رمان مشهور فارسی انجام‌شده است. رمان‌های «سووشون» اثر سیمین دانشور، «چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم» اثر زویا پیرزاد، «سال بلوا» اثر عباس معروفی، «شوهر آهو خانم» اثر علی‌محمد افغانی. این تحقیق از نوع کیفی است و به روش توصیفی-تحلیلی انجام‌شده است. علاوه بر آشکار کردن تفاوت بازنمایی هویت زن در آثار نویسندگان زن با نویسندگان مرد، نشان می‌دهیم که چگونه شرایط حاکم بر جامعه، افکار عمومی، اخلاق اجتماعی و حتی اصول تربیتی در خانواده‌ها می‌تواند بر شکل‌گیری هویت مستقل زن و کمرنگ شدن روابط ناعادلانه میان زن و مرد و حتی تغییر آن کمک کند. طی این مقاله استراتژی‌ها را در خدمت سه عامل اصلی، شامل رفتار اجتماعی، رفتار تربیتی و آگاه شدن و آگاهی بخشیدن می‌بینیم که هویت مستقل زن را آشکار، شکوفا و سپس به جامعه اثبات می‌کنند.

کلیدواژه‌ها

• تحلیل گفتمان وندایکی
• رمان فارسی
• هویت زن
• رفتار اجتماعی
• رفتار تربیتی

موضوعات

• تحلیل گفتمان

عنوان مقاله [English]

Applying van Dijk’s Discourse Analysis on the Identity of Women in Four Selected Persian Novels (Soovashoon, I will turn off the lights, Year of riot, Ahu Khanum’s husband)

نویسندگان [English]

• Sajjad Bagheri ¹
• Ali Alizadeh ²

¹ PhD Candidate in Linguistics, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran

² Associate Professor in Linguistics, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran

چکیده [English]

The identity of women and the issues related to them are currently important all over the world, but due to some traditions that govern the societies, this part of the society has always been considered the second class. This way of looking at women's identity has also appeared in fiction. Since the discourse analysis emphasizes the principle that the way of creating each discourse is rooted in the viewpoint and opinion of the creator of that discourse and the social conditions and beliefs of that period, considering the principles of Van Dijk's ideological square, the threefold function of discourse, as well as the discourse strategies used by the authors, the novels were analyzed at semantic, description, style, and reasoning levels. This descriptive-analytical study was done on four famous Persian novels: Soovashoon by Daneshvar, I will turn off the lights by Pirzad, Year of riot by Maroufi, and Ahu Khanum’s husband by Afghan. Using the principles and common concepts of Van Dijk’s discourse analysis, and also through the examination of dialogues, presuppositions, description, interpretation, arguments and other discourse concepts, the formation of the identity of women in different social classes, taking the role of mother and wife, and their efforts to prove their identity were explored. As a result, three factors, including social behavior, educational behavior, and awareness were pinpointed as the main factors of representing women’s identity that allow it flourish.

کلیدواژه‌ها [English]

• Van Dijk’s Discourse Analysis
• Persian Novel
• Identity of Women
• Social Behavior
• Educational Behavior

مراجع

افغانی، علی‌محمد. (1340). شوهر آهو خانم. انتشارات امیرکبیر.

باقری، نرگس؛ میرزائیان، پریوش. (1394). نگاهی به کاربرد نقد زن‌محور در پژوهش‌های ادبی. پژوهش‌های ادبی، 48، 34-9.

پیرزاد، زویا. (1380). چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم. انتشارات مرکز.

دانشور، سیمین. (1348). سووشون. انتشارات خوارزمی.

صفورایی پاریزی، محمدمهدی. (1386). هویت. ماهنامه دیدار آشنا، 27، 37-42.

فوکو، میشل. (1390). تئاتر فلسفه؛ ترجمه‌ افشین جهان‌دیده و نیکو سرخوش، انتشارات نشر نی.

معروفی، عباس. (1382). سال بلوا. انتشارات ققنوس.

نجم عراقی، منیژه و همکاران. (1382). منبع شناسی زنان، انتشارات دیگر.

Calvo, A. J., Gonzalez, R., Martorell, M. C. (2001). Variables related to prosocial behavior in childhood and adolescence: Personality, self-concept and gender. Journal for the study of education and development, 24, 95-111.

Ellis, A. (2008). Personality theories: Critical perspectives. SAGE publication.

Engler, B. (2013). Personality Theories. Cengage learning.

Ewen, R.B. (2003). An introduction to theories of personality. Lawrence erlbaum associates.

Funderburke, S. (2012). Muted group theory in great gatsby. School of communication.

Mc Naughtan, E. (2012). Muted motherhood: a standpoint analysis of stay-at-home mothers [Unpublished doctoral dissertation]. Department of Master of Art, Utah university.

Rahimi, F., & Raeesi, J. (2011). Critical discourse analysis: Scrutinizing ideologically-driven discourses. International Journal of Humanities and Social Science, 16, 107-112.

Rychlak, J.F. (1981). Introduction to personality and psychotherapy: A theory-construction Approach. Houghton Mifflin.

Simpson, P. (1993). Language, ideology and point of view. London: Routled.

Van Dijk, T. A. (1998). Social cognition and discourse. H.Giles & R.P.Robinson.

Van Dijk, T. A. (2001). Multidisciplinary CDA: A plea for diversity in methods of Critical Discourse Analysis. Sage Publications.

Van Dijk, T. A. (2003). Ideology and discourse, multidisciplinary introduction. Ariel.

Van Dijk, T. A. (2006). Ideology and discourse analysis. Journal of Political Ideology, 11, 115-140.

Van Dijk, T. A. (2008). Discourse and Context, A Sociocognitive Approach. Cambridge university press.